Vlaamse boetes voor gemeenten met te weinig sociale huur

Niet alleen in Nederland zijn er grote woningtekorten, maar ook in de ons omliggende landen. Vanuit die urgentie komt de Vlaamse regering nu met een nieuw Bindend Sociaal Objectief (BSO), dat vastlegt dat gemeenten 50.000 sociale huurwoningen moeten bijbouwen. Daar hebben ze tot 2042 de tijd voor. Momenteel staan 200.000 Vlamingen op een wachtlijst voor zo’n woning.

Als de gemeenten niet voldoen aan het wettelijke doel dat ze opgelegd krijgen, moeten ze een boete betalen. Die boete kan per woning 4000 euro worden, en wordt gebruikt om de huurpremie te betalen die Vlamingen met lage inkomens ontvangen als ze al vier jaar op de wachtlijst staan en uit nood op de vrije markt huren. Met ingang van 2028 wordt per drie jaar een voortgangstoets gedaan.

Melissa Depraetere

Dit besluit kwam tot stand onder de Vlaamse woonminister Melissa Depraetere, die namens de sociaal-democratische partij Vooruit lid is van de sinds vorig jaar nieuwe Vlaamse regering. In het regeerakkoord staat dat Vlaanderen de komende kwart eeuw 450.000 extra woningen nodig heeft. De redenen die genoemd worden zijn dezelfde als in Nederland: gezinsverdunning, vergrijzing en migratie.

‘Gemeentes met chique villa’s die niet vinden dat sociale woningen nodig zijn, zoals Brakel, zullen een forse boete krijgen’, zei de Vlaamse woonminister kortgeleden in de pers. ‘En ja, die boete zal hoog genoeg zijn en in de tijd zelfs exponentieel groeien zodat ze zich niet zomaar kunnen afkopen. Die lokale besturen zullen merken dat woningen bouwen de simpelste oplossing is.’

Migratie

Net als in Nederland wordt het tekort aan sociale huurwoningen gekoppeld aan de sociale kwestie van migratie. Opvallend is de taaleis die de nieuwe regering oplegt aan sociale huurders: ‘De kennis van het Nederlands is onontbeerlijk voor een gedegen maatschappelijke integratie, arbeidsmarktparticipatie en sociale mobiliteit’, zegt het akkoord. ‘We trekken daarom het verplicht taalniveau voor sociale huurders op naar B1 mondeling.’

Ook in Vlaanderen klinkt het geluid dat ‘nieuwkomers’ de autochtone Belg verdringen in de sociale huur. ‘Volgens mij kun je op dat soort retoriek op twee manieren reageren’, reageerde de woonminister in het tijdschrift Knack. ‘Je kunt zeggen dat die mensen het niet hebben begrepen en dat ze zijn opgejut door het Vlaams Belang. Of je kunt er dieper op ingaan en proberen te achterhalen waarom zij zo gefrustreerd reageren. En dan kom je al snel uit op die wachtlijst van 200.000 mensen. Dit gaat ruimer dan sociaal wonen. Binnen de Vlaamse regering leeft het besef dat het echt anders moet. Als we de zorgen van hun kiezers blijven negeren, is dit misschien de laatste regering zonder het Vlaams Belang.’

Budgetwoningen

Net als Nederland wil ook Vlaanderen de huurprijzen op de vrije markt lager krijgen. In Nederland gebeurt dat met de Wet betaalbare huur, die regelt dat sinds 2024 ook voor middenhuurwoningen een puntensysteem geldt dat de huurprijs begrenst. In Vlaanderen wordt onder andere gewerkt met ‘budgetwoningen’, waarbij private huurders een subsidie krijgen om de woningen voor een lange duur goedkoper aan te bieden. De nieuwe Vlaamse regering wil deze aanpak uitbreiden. ‘De focus ligt op aanbodcreatie van kwaliteitsvolle huurwoningen die onder de markthuurprijs verhuurd worden’, aldus het regeerakkoord.

Ook kijkt de regering opnieuw hoe ze leegstand kan tegengaan. Afgelopen september heeft de Tweede Kamer het concept van een leegstandsheffing overgenomen naar het voorbeeld van de Vlamingen. De Vlaamse regering heeft een ‘grondige analyse van de leegstands- en verkrottingsheffing’ aangekondigd, om deze boetes op termijn te kunnen moderniseren en vereenvoudigen.