Met het aannemen van de Fiscale verzamelwet 2026 is de leegstandbelasting werkelijkheid geworden. Het amendement van Luc Stultiens (GroenLinks-PvdA) geeft gemeenten de ruimte om eigenaren van woningen die langer dan twaalf maanden leegstaan, te belasten. De VNG vroeg hier al langer om, vooral vanwege de groeiende zorgen over schaarste en betaalbaarheid.
Leegstandbelasting: de Belgen doen het slimmer
Als we leegstand serieus willen terugdringen en onze woningvoorraad beter willen benutten, kunnen we een voorbeeld nemen aan de Belgen.
De nieuwe belasting krijgt een plek in de Gemeentewet. Gemeenten mogen zelf besluiten of zij deze heffing invoeren. Ze mogen ook zelf de heffingsmaatstaf bepalen. Het amendement suggereert daarvoor de WOZ-waarde, maar ook een vast of oplopend bedrag is mogelijk. Die keuzevrijheid is aantrekkelijk, zeker omdat we in Nederland regelmatig zien hoe de rijksoverheid bij de gemeentelijke belastingen de teugels eerst strak houdt en die later langzaam laat vieren.
Dat patroon hangt samen met ons gesloten stelsel. Gemeenten mogen alleen belastingen heffen die letterlijk in de wet staan. Daar wringt het, want de opgaven waarmee gemeenten worden geconfronteerd, veranderen snel en vragen soms om heel gerichte prikkels. Juist op dat punt kijken de Belgen ons opvallend ontspannen aan.
Gemeenten gebruiken belastingen niet alleen om inkomsten te genereren, maar vooral om lokale knelpunten aan te pakken
Onze zuiderburen kennen namelijk een heel andere systematiek: Vlaamse gemeenten mogen bepaalde belastingen niet heffen, maar zijn verder vrij om eigen belastingen te introduceren. Die vrijheid zie je terug in het fiscale landschap. Gemeenten gebruiken belastingen niet alleen om inkomsten te genereren, maar vooral om lokale knelpunten aan te pakken. Denk aan heffingen op tweede woningen, reclameborden, krotwoningen, studentenkamers of privéclubs. Vaak met verbluffende resultaten. Hasselt kreeg met een belasting op krotwoningen de speculatie in de aanloopstraten een halt toegeroepen. Riemst wist via een belasting op studentenkamers de bouw van appartementen te stimuleren.
Niet verrassend dus dat 282 van de 300 Vlaamse gemeenten een leegstandbelasting kennen. Die is daar bovendien breder toepasbaar dan bij ons. Riemst heft bijvoorbeeld op woningen en op andere gebouwen. De heffing start op 1.400 euro en loopt op tot ruim 3.400 euro na vijf jaar leegstand. Nederlandse gemeenten laten inmiddels voorzichtig horen dat zij diezelfde ruimte graag willen. Niet om te straffen, maar als stimulans voor het ombouwen van leegstaande bedrijfspanden tot woningen.
Het Vlaamse open stelsel maakt dit mogelijk: het doel staat daar voorop, niet de opbrengst. Het werkt omdat gemeenten zelf kunnen bepalen waar het probleem zit en hoe sterk de prikkel moet zijn. Dat is de essentie van lokaal bestuur.
De eenvoudigste stap? Schrap het artikel over het gesloten stelsel uit de Nederlandse Gemeentewet. Gun gemeenten de ruimte die past bij hun verantwoordelijkheid. Vertrouw erop dat zij weten welke prikkels werken. Als we leegstand serieus willen terugdringen en onze woningvoorraad beter willen benutten, helpt wat Vlaamse vrijheid meer dan steeds een kleine uitbreiding van het bestaande stelsel.
Huib Pijpers is expert lokale belastingen. Hij werkt als adviseur en docent bij Involon
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.