‘Stagnatie klimaatdoelen is achteruitgang’

Het is van groot belang dat er op tijd duidelijke, klimaatbestendige keuzes worden gemaakt. De kans is inmiddels al heel erg klein dat het wettelijk doel van 55 procent CO2-emissiereductie in 2030 ten opzichte van 1990 wordt gehaald. De Raad van State adviseert het demissionair kabinet om samenhangende beleidskeuzes te maken, met het oog op de lange termijn. 

Problemen vooruitschuiven

Er is sprake van stagnatie rond het behalen van de klimaatdoelen. Dat betekent in feite dat er achteruitgang is, stelt de Afdeling advisering van de Raad van State, die zich in een beschouwing boog over de concept-Klimaat- en Energienota 2025 van het kabinet. Het kabinet lijkt de problemen vooral meer vooruit te willen schuiven. Dat betekent dat er in de toekomst alleen maar grotere stappen moeten worden gezet om de klimaatdoelen alsnog te kunnen halen. Er is nú consistent en voorspelbaar beleid nodig om de klimaatdoelen te halen.

Publieke investeringen nodig

De Afdeling advisering publiceerde daarnaast - zoals altijd - een advies over de Miljoenennota 2026 en de septemberrapportage begrotingstoezicht 2025. De Miljoenennota 2026 verschijnt tegen de achtergrond van toenemende economische en (geo)politieke onzekerheid. De Nederlandse economie heeft last van grillig Amerikaanse handelsbeleid, geopolitieke spanningen en zorgen over de stabiliteit van de Eurozone. Een koersvast begrotingsbeleid en het doen van publieke investeringen zijn essentieel.

Tegelijkertijd zitten we met een demissionair kabinet dat zich terughoudend moet opstellen als het gaat om nieuw beleid. Bovendien verandert de samenstelling van de Tweede Kamer tijdens het begrotingsproces. ‘Deze uitzonderlijke combinatie maakt dat regering en parlement uiterst zorgvuldig moeten zijn bij de beoordeling en behandeling van de ontwerpbegrotingen’ schrijft de Afdeling advisering. Er staat dan ook relatief weinig nieuw beleid staat in de Miljoenennota. In lijn met het vernieuwde begrotingsproces ligt het zwaartepunt van de besluitvorming in het voorjaar.

Vergrijzing

De vergrijzende samenleving zorgt voor toenemende schaarste aan mensen en middelen. Daarom moeten de wel beschikbare mensen en middelen doelmatig worden ingezet. De Afdeling advisering raadt aan om een samenhangend analysekader op te stellen, waarin brede welvaart, weerbaarheid en productiviteit samen worden gebracht. Aan de hand van zo’n kader kunnen beleidsmakers maatschappelijke opgaven integraal in beeld brengen, prioriteiten stellen en om beleid beter op elkaar afstemmen. Dit voorkomt onrealistische beleidsstapeling. De Afdeling advisering zal dit najaar een handreiking publiceren over het opzetten van zo’n analysekader.

Het is noodzakelijke om scherpe keuzes te maken, ook over wat níet meer kan. Niet alleen de overheid kan bepaalde activiteiten beter laten, dat geldt net zo goed voor bedrijven en huishoudens. Dat vraagt om een ontmoedigingsbeleid. Stuur op productiviteitsgroei als structurele factor om spanningen op de arbeidsmarkt te verlichten, is een ander advies aan het kabinet. Onderwijs, de productiviteit van de publieke sector en investeringen in klimaat en energie spelen hierin een centrale rol. Om collectieve voorzieningen houdbaar te houden en de economie weerbaar, is een verschuiving nodig van consumptie naar investeringen binnen de overheidsuitgaven.

Tot slot luidt het advies om voorbij de kabinetsperiode te kijken, niet alleen met betrekking tot het klimaat, ook bij andere maatschappelijke thema's als stelselhervormingen of defensie. Stop met zwalken en zorg voor beleidscontinuïteit over meerdere jaren.