Het zijn 354 pagina’s schoon aan de haak: het ontwerp voor de Nota Ruimte, dat tot deze week ter inzage lag. Het rijksdocument bevat de nationale blik vooruit naar 2050, als alle klimaatdoelen gehaald moeten zijn en Nederland ruim 19 miljoen inwoners telt. Alsnog staat er te weinig in, klinkt het. ‘De keuzes mogen best scherper’, zei Leonard Geluk, directeur van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) bij de presentatie van de zienswijze van zijn overheidskoepel.
Overheidskoepels missen ‘duidelijke, richtinggevende keuzes’
Zienswijzen op de Ontwerp-Nota Ruimte konden tot deze week ingediend worden.
Dat is een eufemisme, gezien de toon in de zienswijze van de VNG, én in die van provinciekoepel IPO. De gemeenten vinden de ontwerpnota op ‘cruciale dossiers nog te vrijblijvend’. Er ontbreekt in het document een beeld van de huidige staat van de fysieke leefomgeving, schrijft de gemeentekoepel. Het investeringsbeleid en de financiering vereisen daarnaast een herziening, omdat ze op de korte termijn (en sectoraal) gericht zijn terwijl de Nota Ruimte een kwart eeuw beslaat.
Niet houdbaar
Ondanks dat het rijk veel grootschalige woningbouwlocaties aangewezen heeft, ontbreekt er voor 700.000 geplande woningen nog een plek om ze te bouwen, schrijft de koepel ook. Daarnaast vraagt de VNG zich af of de zo belangrijke woningbouwlocaties een voorkeursbehandeling gaan krijgen voor netaansluitingen en drinkwatervoorzieningen. Wat dat drinkwater aangaat, willen gemeenten dat het rijk met een kader komt voor het toewijzen aan woningbouwlocaties van de schaarse drinkwateraansluitingen. Gemeenten willen daar niet voor opdraaien. ‘Dat is niet houdbaar omdat drinkwatertekorten een systeemprobleem zijn, waarvoor het rijk systeemverantwoordelijke is’, staat in de zienswijze.
En hoe zit het met de infrastructuur? De afgelopen jaren zijn talloze snelwegprojecten on hold gezet. De ontwerpnota benadrukt het belang van investeringen. Het demissionaire kabinet houdt vast aan de leus ‘bereikbaarheid op peil’. ‘We zien echter dat de doorwerking daarvan beter en consequenter kan’, schrijft de VNG. In de nota worden alle gepauzeerde infrastructurele projecten genoemd, die op termijn alsnog uitgevoerd worden. Maar de gemeentekoepel gelooft daar niet in. ‘Mede door groeiende schaarste is dit geen haalbaar of realistisch perspectief’, werpt ze tegen. Het rijk zal ook op dit punt keuzes moeten maken.
De economie
Daarnaast vinden de gemeenten dat de ontwerpnota moet schetsen wat voor economie Nederland in de nabije toekomst wil hebben. Provinciekoepel IPO noemt dit ook, in de eigen zienswijze. Het rijksdocument geeft volgens hen geen uitsluitsel.
Neem de landbouw. Niet overal is deze bedrijfstak straks nog mogelijk, schrijven de gemeenten. Vanwege ‘bodemkwetsbaarheid, verzilting of zoetwatertekort’. De gemeenten willen keuzes zien als het gaat om grondgebruik, zoetwaterverdeling en gewasbeschermingsmiddelen. ‘Doordat deze keuzes nu ontbreken, laat de ontwerp-Nota Ruimte één van de meest prangende ruimtelijk-economische opgave – namelijk het toekomstperspectief bieden binnen juridische en ecologische randvoorwaarden/mogelijkheden – grotendeels onbeantwoord.’
Een uitsnede van een illustratie in de Ontwerp-Nota Ruimte.
Bij provincies is de teneur gelijk aan die bij de gemeenten.
Het IPO wil als koepel dat de Nota Ruimte een Omgevingsvisie wordt, ‘met duidelijke, richtinggevende keuzes’. De provincies missen keuzes ten aanzien van het landelijk gebied, maar ook het hoofdwatersysteem. Dit komt bijvoorbeeld samen in de omgang met de veenweidegebieden, waar het waterpeil omhoog moet om de CO2-uitstoot door de inklinkende bodems tegen te gaan.
De provincies missen hiervoor de middelen en de instrumenten, zeggen ze. Hulp van het rijk is nodig. ‘Dit biedt juridische grondslagen voor peilafspraken en financiële compensatie, en helpt doelen realiseren zoals bodemdaling remmen, CO₂-reductie, waterberging en weidevogelbeheer’, staat in de zienswijze.
Een koorzang
Het benoemen van het gebrek aan keuzes in de voorlopige Nota Ruimte lijkt een koorzang te zijn geworden; ook de Unie van Waterschappen (UvW) begon hier al over. ‘Keuzes in ruimtelijke ordening hebben impact tot ver voorbij 2100’, schreef de koepel. ‘De nota moet anticiperen op zeespiegelstijging, verzilting en extreme neerslag. Zonder langetermijnperspectief dreigen lock-ins die toekomstige systeemtransities belemmeren.’
Ook de waterschappen spraken over de ‘vrijblijvendheid’ van de ontwerpnota. Een citaat uit de zienswijze: ‘Wij vragen om betere verankering van water en bodem als basis voor ruimtelijke keuzes. Formuleringen als “rekening houden met” bieden onvoldoende houvast. Daardoor blijft de deur open voor bijvoorbeeld landaanwinning in het IJssel-/Markermeer, bouwen in buitendijks gebied zoals uiterwaarden, bouwen in diepe polders etc.’
Afwentelvrees
De waterschappen vrezen bovendien dat het rijk verantwoordelijkheden voor de inrichting van Nederland afwentelt op de decentrale overheden: ‘De ontwerpnota legt belangrijke keuzes neer bij provincies en waterschappen maar biedt onvoldoende middelen, sturing en instrumenten. De nota maakt niet duidelijk hoe medeoverheden in staat worden gesteld hun rol waar te maken. Waterschappen krijgen extra taken (waterberging, vernatting veenweide, beekherstel, monitoring) maar financiële borging ontbreekt. Ook voor het omzetten van landbouwgrond naar landbouwgrond met een maatschappelijke nevenfunctie, zoals in de beekdalen en rondom natuurgebieden en veenweidegebieden, ontbreekt de financiële borging.’
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.