Participatiewet in balans door Eerste Kamer

De Eerste Kamer heeft dinsdagmiddag met algemene stemmen het wetsvoorstel Participatiewet in balans aangenomen. De wetswijziging brengt gemeenten meer ruimte voor maatwerk, en bijstandsgerechtigden onder andere minder regeldruk. Naast het wetsvoorstel zijn er door de Eerste Kamer ook drie moties aangenomen. Zo moet het kabinet onder andere gaan onderzoeken hoe giften in natura die noodzakelijk zijn voor het levensonderhoud uitgezonderd kunnen worden van de inlichtingenplicht.

Werk

In een reactie op het aannemen van de wetsvoorstel benadrukt demissionair staatssecretaris Jurgen Nobel vooral dat de Participatiewet bedoeld is als vangnet en dat Participatiewet in balans bedoeld is om de transitie naar werk te vergemakkelijken. ‘In dit aangenomen wetsvoorstel zitten ruim twintig maatregelen die dat verder stimuleren. Ook blijft duidelijk dat de bijstand niet vrijblijvend is: er staan verplichtingen tegenover.’

Verruimingen

Zo wijst hij op de wijzigingen met betrekking tot de bijverdiengrenzen. Die worden verruimd. Hierdoor wordt de stap naar werk makkelijker. ‘Mensen zijn huiverig om vanuit een uitkering te gaan werken. Ze zijn bang dat ze toeslagen moeten terugbetalen en weten niet of ze erop vooruitgaan.’ Gemeenten kunnen straks een ‘bufferbudget’ toekennen. Dat houdt in dat gemeenten uitkeringsgerechtigden maximaal 1000 euro per kalenderjaar kunnen toekennen als door de verrekening van wisselende inkomsten een situatie ontstaat waardoor de inwoner over onvoldoende inkomen beschikt om in zijn levensonderhoud te voorzien.

Giften

Een andere maatregel om te voorkomen dat mensen tussen wal en schip raken is de invoering van bijstand met terugwerkende kracht. Dit voorkomt dat mensen in de eerste periode zonder inkomsten zitten en hierdoor schulden opbouwen, waardoor problemen verergeren. Ten slotte is een belangrijke wijziging dat de regels rondom giften versoepeld worden. Bijstandsgerechtigden mogen tot 1200 euro per jaar aan giften ontvangen zonder dat het invloed heeft op de hoogte van de bijstand. Een Tweede Kamermeerderheid stemde overigens in april dit jaar in met een motie om dit verder te verruimen, maar het kabinet weigert deze motie uit te voeren.

Boodschappen

Ook de Eerste Kamer kwam tijdens de behandeling van het wetsvoorstel met een motie over de giftenvrijlating. Die motie, die dinsdag ook werd aangenomen, draag het kabinet op om te onderzoeken hoe giften in natura die noodzakelijk zijn voor het levensonderhoud uitgezonderd kunnen worden van de inlichtingenplicht. Dan gaat het bijvoorbeeld over boodschappen die mensen ontvangen van vrienden en familie. De ‘boodschappenaffaire’ in de gemeente Wijdemeren, waarbij een vrouw in eerste instantie ruim 7000 euro moest terugbetalen omdat zij boodschappen ontving van haar moeder, heeft laten zien dat mensen onder het oude beleid flink in financiële problemen konden komen.

Spoor 1, 2, 3

Gemeenten krijgen de ruimte om het wetsvoorstel gefaseerd in te voeren. 2026 geldt daarbij als overgangsjaar. Overigens is de wet pas een eerste stap naar een fundamentele herziening van de Participatiewet. Achter de schermen wordt ook gewerkt aan spoor 2 en spoor 3. Daarbij gaat het om zaken als een realistischer mensbeeld, een toereikend sociaal minimum en een cultuuromslag bij mensen die in de uitvoering werken.

Het Bouwdepot

Er werd door de Eerste Kamer ook nog een motie aangenomen die de regering verzoekt om de Bouwdepot aanpak aan te merken als één van de initiatieven die tot de inwerkingtreding van spoor 2 doorgang mogen vinden. Het Bouwdepot geeft thuisloze jongeren maandelijks buiten hun uitkering om een flink geldbedrag om ze te helpen een zelfstandig bestaan op te bouwen. Volgens het kabinet staat het juist op gespannen voet met de Participatiewet, maar de politiek is enthousiast.