Staatssecretaris Jurgen Nobel (VVD) loodste het wetsvoorstel ‘Participatiewet in balans’ eind april zonder al te veel problemen door de Tweede Kamer. De wetswijziging, bedacht door zijn voorganger, moet de balans herstellen binnen een wet, die volgens iedereen die erbij betrokken was inmiddels is scheefgegroeid. Wat kunnen gemeenten verwachten van een staatssecretaris die in ieder geval in zijn woorden strikter lijkt dan zijn voorganger?
Kabinet heeft geen behoefte aan experimenterende gemeenten
Staatssecretaris Nobel verwacht dat gemeenten zich aan de wet houden. ‘Ik vind een duidelijk grens binnen de bijstand heel belangrijk.’
Kleurverschil
Het kleurverschil tussen het huidige kabinet-Schoof en het kabinet-Rutte IV staat in veel dossiers als een paal boven water. Participatie is niet zo’n dossier. In het regeerakkoord werden geen afspraken gemaakt, en staatssecretaris Jurgen Nobel heeft qua beleid ook geen drastisch andere lijn gekozen dan voorganger Carola Schouten (ChristenUnie). Participatiewet in balans werd ‘gewoon’ en vrijwel ongewijzigd aan de Kamer voorgelegd.
In balans
Vrijwel, want dit kabinet en deze kamer hebben ervoor gekozen de taaleis (de optie om de bijstandsuitkering te verlagen wanneer iemand geen basiskennis heeft van de Nederlandse taal) wel in stand te houden. Daarover later meer. In essentie heeft het wetsvoorstel dezelfde doelen als voorheen: een eenvoudigere wet voor zowel gemeenten als bijstandsgerechtigden, en het werken vanuit vertrouwen en met de menselijke maat.
Kamer akkoord
De behandeling in de Kamer ging zoals gezegd zonder al te veel problemen. 138 stemmen vóór, 11 tegen, 1 afwezig (JA21/Joost Eerdmans). Wel kwam er vanuit de Kamer een regen aan moties en amendementen, waarvan een flink deel ook werd aangenomen. In het oog sprong onder andere een motie van de SP om giften in natura ongelimiteerd niet meer te verrekenen met de bijstand.
Zaten er voor u amendementen of moties tussen waarvan u dacht: dat wordt best lastig om die in de praktijk te gaan brengen?
'Er zaten moties en de amendementen tussen die ik heb ontraden en waar ik echt geen voorstander van ben. Bijvoorbeeld die over onbeperkte giften in natura. We hebben al een behoorlijke versoepeling toegepast in het wetsvoorstel. Namelijk dat je giften met een waarde tot 1.200 euro per kalenderjaar niet hoeft te melden bij de gemeente. De motie die de Kamer heeft aangenomen, zegt in theorie dat iemand in de bijstand onbeperkt giften zoals een auto of een duur horloge mag ontvangen. Kortom, een prikkel die je helemaal niet wilt hebben. Ik moet goed bezien hoe ik daarmee om zal gaan.’
Wil de Kamer niet gewoon koste wat kost een herhaling van iets als de ‘boodschappenaffaire’ voorkomen? Daar is toch iets voor te zeggen?
‘Natuurlijk, maar dat is ook een van de redenen dat al in het wetsvoorstel was opgenomen dat bijstandsgerechtigden niet meer iedere gift hoeven bij te houden. Juist vanwege die boodschappenaffaire, dat willen we niet meer. Tegelijkertijd wil je ook niet dat het helemaal de andere kant op doorslaat. Zoals de wet ook heet: Participatiewet in balans. Dat moet je wel een beetje in balans houden. Deze wet gaat volgens mij echt veel meer uit van vertrouwen. Vertrouwen in de mensen zelf, maar ook vertrouwen in de medeoverheden. Dat heb ik ook In de Kamer gezegd: ik ga ervan uit dat een gemeente in vertrouwen werkt. Die 1.200 euro is de grens. Maar als iemand per ongeluk wel een boodschapje “te veel” ontvangt, dan kan de gemeente daar zelf ook wat mee.’
'Je moet wel een grens stellen, anders weten gemeenten niet wanneer ze kunnen handhaven.'
Gemeenten mogen afwijken van die grens van 1.200 euro?
‘Nou, in principe is die grens gewoon 1.200 euro. Dat gemeenten alsnog per geval kijken, die ruimte houden ze. Zo hebben we het wettelijk geregeld. Boven de 1.200 euro is het aan gemeenten om op individuele basis te kijken of een gift nog verantwoord is in het kader van de bijstandsverlening. Maar je moet wel een grens stellen, anders weten gemeenten niet wanneer ze kunnen handhaven. En elke grens is discutabel. Dat zag je ook tijdens het debat in de Kamer.’
Kortgeleden bleek uit onderzoek van het NRC dat gemeenten de taaleis vrijwel nooit handhaven. Toen zei u dat gemeenten zich aan de wet moeten houden. Wordt het zo niet lastig voor gemeenten om te beoordelen wanneer ze zich aan de letter van de wet moeten houden, en wanneer ze wel maatwerk mogen toepassen?
‘Ik zeg niet dat gemeente op die 1.200 euro maatwerk moeten toepassen. Ik zeg dat ik erop vertrouw dat ze juist inschatten wat nodig is als iemand die grens overschrijdt. Ik vind het juist heel belangrijk dat er een duidelijke grens is. Die is nodig om te waarborgen dat de Participatiewet blijft waarvoor hij bedoeld is: een tijdelijk vangnet. Ik wil niet dat de regeling zo ruim wordt dat mensen de stap naar werk niet meer maken.’
'Als het rijk iets besluit, dan moeten gemeenten zich daaraan houden.'
De taaleis dan. Daarover zeggen alle 31 gemeenten die het NRC bevroeg dat ze hem liever niet uitvoeren. Is dat voor u geen aanleiding om het te heroverwegen? Of denkt u: die gemeenten zoeken het maar uit?
‘Dat laatste sowieso niet. Ik ben zelf ook wethouder geweest, in de Haarlemmermeer. Gemeenten hebben we gewoon heel hard nodig. Maar de wet is de wet hè? Dat weet ik ook als oud-wethouder. Het staat zelfs in het eerste deel van je beroep. Je houdt je aan de wet. Ik had toentertijd het woondossier in mijn portefeuille. En ik was ook lang niet altijd blij met de geldende wet- en regelgeving. Maar als het rijk iets besluit, dan moeten gemeenten zich daaraan houden. Rotterdam gaf overigens aan de taaleis wel toe te juichen.’
Ja, Rotterdam wel.
‘Er zijn trouwens wel legitieme redenen om iets te heroverwegen. Bijvoorbeeld als gemeenten aantonen dat iets niet uitvoerbaar is, of dat ze onvoldoende middelen hebben om een taak goed uit te voeren. Wat dat betreft zie ik voor de taaleis niet zoveel hobbels. We hebben bij de voorjaarsnota extra middelen gereserveerd voor de uitvoering. En de bezwaren van gemeenten zijn in de praktijk politiek van aard, ideologisch. Daar kun je als rijk geen rekening mee houden. Ik wil wel weten wat gemeenten nodig hebben om de taaleis uit te voeren en te handhaven. Als ze knelpunten zien, dan kunnen we daarover in gesprek.’
Buiten dus het handhaven van de taaleis heeft u ten opzichte van uw voorganger weinig veranderd aan het ‘bijstandsregime’. Wel heb ik het idee dat u, veel minder dan uw voorganger, zit te wachten op gemeenten die zelf ‘experimenteren’ met inkomensregelingen.
‘Ik denk dat we in de Participatiewet al heel veel stappen aan het zetten zijn, die ook maken dat ‘experimenteren’ voor gemeenten niet nodig is. Wat kun je nu niet binnen die P-Wet wat je eigenlijk wel zou willen? Ik kom tot de conclusie dat er eigenlijk helemaal niet zoveel is dat niet kan. Daarbij komt dat ik dat ook principieel niet wenselijk vind. Het rijk gaat over het inkomensbeleid.’
Lees het hele interview deze week in BB09.
Reacties: 3
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Minstens zo belangrijk dan deze nieuwe wet is dat bestuurders, politici en ambtenaren bij het opstellen en uitvoeren van wetgeving en regelingen kennis hebben van en handelen overeenkomstig de algemene beginselen van behoorlijk bestuur (Algemene Wet Bestuursrecht). De AWB bevat namelijk eveneens inhoud die nu specifiek in nieuwe wetgeving wordt geregeld.
Bestuurders, politici en ambtenaren die van de AWB onvoldoende kennis hebben -en dat zijn er nogal wat- kunnen het beste eens een cursus over deze wetgeving volgen!
Het zou toch te zot zijn dat je in de ene gemeente meer (of minder) voor elkaar krijgt dan een in andere gemeentes die liever handhaven. Wetgeving m.n. dat betrekking heeft op de kwaliteit van bestaansrecht moet voor iedere Nederlander dezelfde gevolgen hebben.
Zo is het maar net. En dan moet je eens kijken hoe o.a. Amsterdam en Utrecht de PW toepassen. Niet dus. Zelfs de eigen medewerkers spreken er schande van wat daar dagelijsk gebeurt. Bakken geld klotst daar onnodig over de plinten....