In Arnhem: een Nationaal Expertisecentrum Netcongestie

Helga Witjes: Van oudsher is energie verbonden aan de regio rond Arnhem-Nijmegen. KEMA zit hier, TenneT en Alliander hebben hier hun hoofdkantoren. Jaren geleden heeft de eigenaar van het terrein waarop Connectr nu zit, gezegd: “Ik wil het meest duurzame bedrijventerrein van Nederland zijn. Ik wil daarom alleen ondernemers die met de energietransitie en met circulariteit bezig zijn.”

Wij merkten dat er zich toen veel ondernemers vestigden en hebben samen met de gemeente, met Hogeschool Arnhem-Nijmegen en Alliander gezegd: we moeten er een ecosysteem voor maken. Dat ecosysteem heet Connectr, en is bedoeld om de kennis die er is te delen en daar ook economie van te maken. Want die energietransitie lukt alleen als er ook geld aan verdiend kan worden. Ik kom er iedere paar weken, en iedere keer kom ik weer een nieuw bedrijf of initiatief tegen waarvan ik denk: wauw, dat dat hier wordt bedacht.

Een voorbeeld is een bedrijf dat van ijzerpoeder warmte maakt, en dat ijzerpoeder iedere keer hergebruikt. Een ander voorbeeld: als we het hebben over energieopslag, zijn we erg afhankelijk van China. Dat moet anders. Op het industriepark zit een bedrijf dat geen lithium-batterijen, maar een waterstofbromide flowbatterij heeft ontwikkeld. En er ligt een ambitieus en realistisch plan bij het expertisecentrum om het energieverbruik op het park Kleefse Waard zodanig terug te dringen dat we 10 procent van de netcongestieproblematiek van Flevoland, Gelderland en Utrecht kunnen oplossen.

Dus dat is de ontstaansgeschiedenis van Connectr. Daar komt bij dat de regio Arnhem-Nijmegen een aantal jaren geleden tegen zichzelf heeft gezegd: waar zijn wij nou goed in? We hebben de keuze gemaakt: we zijn goed in health, energy en high tech. Daar zijn we op gaan investeren. Regelmatig nemen we nu Tweede Kamerleden hier mee naartoe. Anderhalf jaar geleden kwam ook Micky Adriaansens, toen minister van Economie, op bezoek. Zij en haar ambtenaren waren onder de indruk van wat ze zagen, en zeiden: eigenlijk moet je hier een kenniscentrum ontwikkelen.

Die handschoen hebben we aangetrokken. We vroegen ons toen eerst af: wat is de toegevoegde waarde van wat we hier doen? Je hebt de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) al, die een digitaal loket heeft met oplossingen voor netcongestie. We hebben ook het Gelderse Energieakkoord, met een handleiding voor ondernemers hoe ze kunnen omgaan met netcongestie. Ons antwoord was: het is onze kracht dat ondernemers hier met hun complexe vragen naartoe kunnen komen waar de expertise van alle partners wordt ingezet en waar ze die oplossingen kunnen testen. Oplossingen die goed werken, kunnen we opschalen naar Gelderland en Nederland.

Wat je ziet is dat de ondernemers door de bomen het bos niet meer zien. Wij menen dat we dat hier samen moeten brengen, zoals bijvoorbeeld alle kennis van energy hubs: hoe kunnen we die oplossingen opschalen?, wanneer werken ze wel?, wanneer niet? Hier zitten alle knappe koppen bij elkaar. Een ander verschil is dat hier niet alleen ondernemers zitten, maar ook onderwijsinstellingen, de netbeheerders, en de overheid. Met het expertisecentrum voegen we een nieuwe pijler toe aan Connectr. Complexe vraagstukken pakken we nu op landelijk schaal op samen met de netbeheerders. Daarmee hoef je niet steeds het wiel opnieuw uit te vinden.

Wat leidend is, is de vraag van de ondernemer. Je weet waarschijnlijk dat Flevoland, Gelderland en Utrecht qua netcongestie dieprood kleuren. Als er straks keuzes gemaakt moeten worden: wie krijgt er wel een aansluiting en wie niet?, zullen woningen altijd voorrang op bedrijven krijgen. Bedrijven zijn dus kind van de rekening. Het duurt vaak jaren voordat zij een grote aansluiting krijgen. Maar ja, we hebben ook een innovatief bedrijfsleven dat zelf met oplossingen komt: Die kennis willen we hier verknopen.

Wij steken er geld in om dit ecosysteem te bouwen, zoals in het gezamenlijke kantoor en de testfaciliteiten. We willen graag dat hier starters en scale-ups naartoe komen, die zelf niet het geld hebben gemakkelijk iets te testen of met andere partijen in contact te komen. We steken geld in de faciliteiten waardoor iedere partij van idee naar BV kan groeien.

Toen dat project niet doorging, kwam er meteen een motie van de Staten, waarin stond: als dat project niet doorgaat, vinden we het wel belangrijk dat het geld dat overblijft naar economische thema's gaat, zoals energie en netcongestie, bedrijventerreinen en het verbeteren van winkelcentra. Dat bedrag hebben wij over die thema’s verdeeld, voor alles rond energie en netcongestie is dat zo’n 10 miljoen euro. Dat gaat wel verder dan alleen Connectr. Aan Connectr dragen we per jaar ongeveer een miljoen bij en in de voorbereiding van het expertisecentrum hebben we op dit moment twee ton gestoken. Nu gaan we met partners als TenneT en Alliander investeren in het vervolg.