Hoe krijg je oude stadswijken met vaak kritische bewoners mee in het verhaal van de energietransitie? In Rotterdam pakken ze het breed aan. ‘We organiseren jaarlijks een meerdaags energiefestival.’
Brede aanpak helpt oude stadswijken van het gas
Door tegelijk maatschappelijke meerwaarde te creëren krijgt Rotterdam de inwoners van oude stadswijken mee in de energietransitie.
Meerwaarde
Waar begin je als je 263.000 bestaande aardgasaansluitingen moet vervangen? De gemeente Rotterdam startte in 2018 met vijf gebiedsaanpakken aardgasvrij in vijf heel verschillende gebieden. Om van te leren. Daaronder viel ook Bospolder-Tussendijken, een van de armste buurten van Nederland. De aanpak aardgasvrij moest daar niet alleen technisch haalbaar en betaalbaar worden. Het toenmalige college wilde tegelijkertijd proberen om sociaal-maatschappelijke meerwaarde in de wijk te brengen.
Intens
Programmamanager van dat project werd, en is nog steeds, Anne-Marie Verheijen. Ze ging aan tafel met woningcorporatie Havensteder en energieleverancier Eneco. Een intens traject, volgens Verheijen, ‘want je moet elkaar leren vinden en elkaar gaan vertrouwen’. Dat lukte. Twee jaar later ondertekenden de drie partijen een gebiedsovereenkomst om 1.350 corporatiewoningen, 255 particuliere woningen en 7 gemeentelijke vastgoedgebouwen medio 2026 te hebben aangesloten op het warmtenet van Eneco, met warmte afkomstig van afval- en energiecentrale AVR.
Verbinding
Voor de maatschappelijke meerwaarde zocht Verheijen contact met het bestaande bewonersnetwerk van het programma Veerkrachtig BoTu 2028 dat zich bezighield met de energietransitie. Maar zij hadden volgens Verheijen hele andere ideeën over die transitie. ‘Ze vroegen zich af of een warmtenet nou wel het handigste was, en al helemaal bij zo’n monopolist als Eneco.’ Maar ook hier lukte het om verbinding te leggen en een samenwerkingsovereenkomst af te sluiten tussen Havensteder, Eneco, gemeente, bewoners én lokale partijen zoals de Delfshaven Energie Coöperatie en Huis van de Toekomst.
Een keer per maand komt de werkgroep Energiewijk bijeen, met bewoners die daarvoor vergoed worden
Energiefestival
Verheijen is er nog steeds heel blij mee. ‘Er kwamen ook financiële middelen beschikbaar vanuit de drie grote instanties. Daarmee maken we initiatieven mogelijk die vanuit de wijk ontstaan. En we zijn in de wijk aanwezig, bijvoorbeeld op wekelijkse inloopspreekuren in de buurthuiskamer. Een keer per maand komt de werkgroep Energiewijk bijeen, met bewoners die daarvoor vergoed worden. En we organiseren jaarlijks een meerdaags energiefestival. Dat zijn maar wat voorbeelden.’
Andere dingen
Verheijen schakelde verschillende lokale partijen in, zoals de Verbindingskamer en de Taalmilieucoaches, om te werken aan community building en het oppakken van andere problemen. ‘Zeker in zo’n wijk als Bospolder-Tussendijken hebben mensen andere dingen aan hun hoofd. Nergens op hun lijstje staat: ik wil aardgasvrij worden. Het is belangrijk om daar oog voor te hebben en op te handelen.’
Urgent
Dat is essentieel, vindt ook onderzoeker en lector Imrat Verhoeven van de Universiteit van Amsterdam. Hij leidt het onderzoeksproject Just Prepare, waarin een consortium van zes universiteiten en hogescholen met hulp van een NWO-subsidie onderzoekt hoe je tot een effectieve en rechtvaardige energietransitie kunt komen. Verhoeven: ‘Dat is best urgent, want het gaat niet snel genoeg met woningen van het gas af halen.’
Mismatches
Volgens Verhoeven en zijn collega-onderzoeker en lector Erik Janssen van de HAN University of Applied Sciences komt dat vooral door twee mismatches. Aan de ene kant sluiten technische oplossingen soms niet goed aan op de praktijk. Bewoners doen namelijk niet wat technische modellen voorspellen. Jansen: ‘In de modellen lijkt het alsof een huis een schil is waarbinnen iedereen op dezelfde manier verwarmt. Maar dat is niet zo. Mensen verwarmen bijvoorbeeld maar één kamer, vooral als de energie duur is. Huurwoningen hebben soms ook een aanbouw, die oogluikend wordt toegestaan door woningcorporaties. Als mensen daar veel zitten en de aanbouw slecht geïsoleerd is, gebruiken ze allerlei onzuinige kacheltjes om die te verwarmen.’
Het gebeurt ook dat mensen ramen openzetten bij een luchtcirculatiesysteem
Veel geld
Verhoeven noemt ook sociale huurwoningen die worden aangesloten op een warmtenet. ‘Als de verwarming dan op een constante temperatuur staat, gaan bewoners vaak een raampje openzetten. Maar dat is helemaal niet hoe mensen uit de systeemwereld dat bedacht hebben. Het gebeurt ook dat mensen ramen openzetten bij een luchtcirculatiesysteem. Dat kost heel veel geld, maar dat hebben mensen soms helemaal niet in de gaten.’
Living labs
Een andere mismatch bestaat tussen instituties en bewoners. Verhoeven: ‘Allerlei partijen proberen de energietransitie met elkaar te organiseren, maar in de wijk gaat dat toch anders, omdat er daar anders naar wordt gekeken.’ Daarbij speelt wantrouwen richting instituties een belangrijke rol. Just Prepare kijkt nu in living labs hoe verschillende perspectieven beter bij elkaar kunnen komen.
Wantrouwen
Net als in het Rotterdamse Bospolder-Tussendijken spelen vooral in oude stadswijken veel andere problemen. Verhoeven: ‘Bewoners hebben vaak te maken met allerlei instanties, waar ze ook negatieve ervaringen mee hebben opgedaan. Instanties hebben soms veel afstand gecreëerd met Frequently Asked Questions-pagina’s en callcenters. En dan komen woningbouwcorporaties, energieleveranciers of gemeenten zomaar vragen of ze hun woning mogen verbouwen. Soms vragen ze dat niet eens en wordt zo’n traject min of meer over bewoners uitgestort. Dat activeert het wantrouwen alleen maar.’
Lees het volledige artikel in de papieren versie van BB10, of (straks) online.
Reacties: 2
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
"Daarbij speelt wantrouwen richting instituties een belangrijke rol." Bedoeld wordt: mensen weten allang dat ze besodemieterd worden. Zie de zonnepanelen, die nu in alle gevallen meer kosten dan opleveren. Keurig aangegpraat tijdens meerdaagse energiefestivals (?) en door Verbindingskamers. Maar als puntje bij paaltje komt: gewoon een ordinaire graai in de portemonnee. Die mensen hebben het al niet breed, maar de milieumaffia maakt dat niet uit.
Jij roept altijd hard maar inhoudelijk klopt er niks van.
Zonnepanelen zijn ook zonder de salderingsregeling rendabel, maar de mate van hangt af van hoeveel zelf opgewekte stroom je gebruikt. En nee, thuisaccu's zijn nog niet rendabel.