Historisch moment: Eerste Kamer neemt warmtewet aan

Met elf stemmen tegen, en 63 voor, heeft de Eerste Kamer dinsdag de Wet Collectieve Warmte aangenomen. Het is een historisch moment, omdat de wet de warmtemarkt radicaal herorganiseert en voor de bebouwde omgeving een cruciaal onderdeel is van een toekomst zonder fossiele energiebronnen.

Alle warmtebedrijven met minstens 1500 aansluitingen moeten met ingang van de wet in publieke meerderheidshanden komen. Hiermee is het einde voorzegd van de huidige drie grote private warmtebedrijven: EnNatuurlijk, Vattenfall, en Eneco. Momenteel worden overal in Nederland publieke warmtebedrijven opgericht.

De nieuwe warmtewet is de kurk waarop een aanzienlijk deel van de warmtetransitie drijft: de ruim 2,5 miljoen woningen die over een kwart eeuw op een warmtenet moeten zijn aangesloten. In 2050 moeten volgens het Klimaatakkoord alle huizen anders verwarmd worden dan met aardgas. Wie zijn warmte niet krijgt van een warmtenet, zal dat moeten krijgen via groen gas of een eigen warmtepomp.

Neem de wet aan

Een paar weken geleden trokken acht maatschappelijke partijen de senatoren in de Eerste Kamer nog eens hard aan de mouw: neem de wet zo snel mogelijk aan. Dat deden de overheidskoepels VNG, IPO en Unie van Waterschappen, Netbeheer Nederland, corporatiekoepel Aedes, staatsenergiebedrijf EBN, Vereniging Eigen Huis en Energie Samen, dat energiecoöperaties vertegenwoordigt.

Het aannemen van de wet schept finale duidelijkheid over de marktordening, maar brengt geen volledige zekerheid. De warmtewet gaat pas over een jaar in. Het zal ook nog lang duren voordat alle nieuwe publieke warmtebedrijven volop bezig zijn met de concrete aanleg van warmtebuizen in de grond van de gemeenten waarin ze actief worden. Daarnaast is het warmtetarief dat de eindgebruiker op zijn factuur krijgt, nog niet uitgekristalliseerd: de Autoriteit Consument en Markt heeft jaren tijd nodig om de huidige gasreferentie (de warmteprijs is nu gekoppeld aan de prijs van aardgas) achter zich te laten en het warmtetarief volledig te baseren op de daadwerkelijke kosten die warmtebedrijven maken.

Nervositeit

Gemeenten, politici en woningcorporaties zijn bovendien nerveus over de vraag of huishoudens straks een schappelijke warmteprijs krijgen. Veel hangt af van de financiële hulp die het rijk biedt, en hoe hoog de investeringen in de warmtenetten uitpakken. Kenmerkend is de visie van Aedes op de Wet collectieve warmte. De corporatiekoepel is blij dat de wet er onomkeerbaar komt, maar is alsnog kritisch: ‘Zekerheid over de betaalbaarheid voor huurder en corporatie is namelijk nog steeds niet geborgd.’

Open eindjes

De ChristenUnie en GroenLinks-PvdA spraken voorafgaand aan de stemming dinsdag over de ‘open eindjes’: de tariefregulering is ingewikkeld, de huidige uitvoeringsmiddelen voor gemeenten zijn alweer uitgeput, en er is twijfel over de lokale ambtelijke capaciteiten. Gemeenten zullen jacht maken op het personeel van de huidige private warmtebedrijven, zoals ook de gemeente Tilburg als directeur voor het eigen warmtebedrijf een medewerker van EnNatuurlijk heeft overgenomen.

Direct na het aannemen van de wet liet Herman Exalto, directeur bij staatsbedrijf EBN dat in talloze warmtebedrijven een publiek aandeel zal nemen, weten dat de private bedrijven nu snel overgenomen moeten worden. Dat is nodig ‘voor een geslaagde opschaling van publieke warmtebedrijven. Dit zou binnen nu en twee jaar echt rond moeten komen. Dit is ook belangrijk voor de medewerkers van de drie bestaande private warmtebedrijven. Zij moeten snel duidelijkheid krijgen over de toekomst van het bedrijf waar zij voor werken. We hopen dan ook dat de overname van de private bedrijven onderdeel van het coalitieakkoord wordt.’

Weg van de gasreferentie

Opvallend is de motie van GroenLinks-PvdA-senator Ferd Crone die de Eerste Kamer aannam. Hij wil dat zo snel mogelijk de gasreferentie in de prijsbepaling gedag wordt gezegd. Crone vreest dat investeringsbeslissingen gehinderd worden door aanhoudende onduidelijkheid over wat nou precies de warmtetarieven zullen worden. Corporatiekoepel Aedes prees deze motie ook aan, in de hoop dat het loslaten van de gasreferentie voor veel huishoudens de warmteprijzen zullen verlagen. In Nederland zijn de warmtetarieven namelijk hoger dan in omliggende landen, wat voor een deel zeker komt doordat de prijs van aardgas zo bepalend is.

Met oog op landelijke gemeenten nam de Eerste Kamer dinsdag nog een BBB-motie aan die de regering oproept ‘structureel voldoende middelen beschikbaar te stellen voor de benodigde capaciteit en de financiële haalbaarheid in plattelandsgemeenten’.