Na bijna twee jaar privatisering van een eerste deel van het toezicht op de bouw, heerst er grote onvrede in gemeenteland. Sinds de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) op 1 januari 2024 inging, zijn zes op de tien ambtenaren banger dat er een keer iets mis gaat en hun gemeente negatief in het nieuws komt.
‘Wij vinden dat een zware en tendentieuze uitspraak’
Reacties op kritisch onderzoek Binnenlands Bestuur naar privatisering bouwtoezicht, waaronder van branchevereniging van kwaliteitsborgers.
Dat blijkt uit een enquête van Binnenlands Bestuur onder bouwambtenaren, in november uitgevoerd met de Vereniging Bouw- & Woningtoezicht (BWT) Nederland. Van de bijna 150 respondenten zegt de helft dat het nieuwe toezichtstelsel ‘niet erg robuust is’, en nog een derde zelfs: ‘helemaal niet robuust’.
Het stelsel heeft de bouwtechnische controle weggehaald bij de gemeenten en in handen gelegd van private kwaliteitsborgers, die ingehuurd worden door aannemers en projectontwikkelaars. Veel ambtenaren zijn uiterst kritisch op de kwaliteit van de controle door de borgers, en zijn bang voor belangenverstrengeling.
Een toezichthouder zegt in de enquête: ‘Er wordt op deze wijze een enorm risico genomen wanneer er woningen in gebruik worden genomen die niet, en mogelijk nooit, gaan voldoen aan de wettelijke eisen.’ Een ander meldt: ‘We horen van aannemers op de bouw dat kwaliteitsborgers amper komen opdagen en alleen om wat foto's vragen.’
Met de voeten in de klei
Wico Ankersmit, directeur van Vereniging BWT Nederland, laat weten dat hij ‘grote verschillen’ ziet ‘tussen dit onderzoek en de onderzoeken die door het ministerie van VRO zijn uitgevoerd, die over het algemeen een positiever beeld laten zien.’ Zijn verklaring: ‘Dit komt naar mijn mening vooral omdat onze vereniging de spreekbuis is van de mensen op de werkvloer. Het zijn bij deze enquête vooral beleidsmedewerkers, toezichthouders en vergunningverleners die hebben gereageerd, die met de voeten in de klei te maken hebben met het stelsel en zijn uitdagingen.’
Bob Gieskens, directeur van de Vereniging KwaliteitsBorging Nederland, constateert een gebrek aan nuance. ‘Zonder de uitkomsten van de enquête ter discussie te willen stellen, herkent VKBN zich niet in het overwegend negatieve beeld over de werking van de Wkb. In de gesprekken die wij het afgelopen jaar samen met de VNG hebben georganiseerd tussen gemeenten en kwaliteitsborgers, en ook in de regionale dialoogsessies onder regie van de Toelatingsorganisatie Kwaliteitsborging Bouw (TloKB), zien wij een aanmerkelijk genuanceerder beeld naar voren komen.’
Onderbouwing ontbreekt
‘Wat ons in het artikel opvalt’, zegt Gieskens, ‘is dat de aangehaalde voorbeelden en citaten vrijwel uitsluitend een negatief beeld schetsen, terwijl feitelijke onderbouwing vaak ontbreekt. Tegelijkertijd horen wij in onze contacten met gemeenten ook andere, juist positievere ervaringen die in het artikel helaas minder zichtbaar zijn gebleven.’
Kwaliteitsborgers zijn professionals, beklemtoont Gieskens. ‘VKBN distantieert zich dan ook nadrukkelijk van het beeld dat kwaliteitsborging voornamelijk “vanachter het bureau” zou plaatsvinden door onvoldoende gekwalificeerde personen. Ook de suggestie dat sprake is van structurele belangenverstrengeling, raakt aan de professionele integriteit van de beroepsgroep. Wij vinden dat een zware en tendentieuze uitspraak.’
Ongewisheid
TloKB-voorzitter Yvonne van Mastrigt benoemt in haar reactie eveneens dat de regionale gesprekken genuanceerder zijn: ‘In de gesprekken tijdens de tour voert een minder onrustig geluid de boventoon. Natuurlijk gaat er wel eens iets mis, maar belangrijker is dat het steeds beter gaat en het vertrouwen groeit.’
Onderzoekster Sanne de Lint van de Vrije Universiteit Amsterdam vertelt dat de enquête van Binnenlands Bestuur dezelfde ongewisheid toont als haar eigen onderzoek: ‘Dat het de vraag is of het nieuwe stelsel nog wennen is of dat er sprake is van weeffouten.’
Ze voegt toe dat het stelsel leunt op een goede samenwerking tussen kwaliteitsborger en gemeente. Juist daar schuurt het flink. ‘Vertrouwen is belangrijk in de samenwerking, terwijl uit de enquête blijkt dat er bij veel bouwambtenaren weinig vertrouwen is in de werkwijze van de kwaliteitsborger, en het stelsel als geheel.’
Minister kan stelsel aanpassen
Het ministerie van Volkshuisvesting geeft in zijn reactie toe: ‘Nog niet alles werkt overal naar behoren. (…) Sommige signalen uit deze enquête zijn in algemene zin niet geheel nieuw voor ons, hoewel niet alles te duiden is vanwege het gebrek aan nadere onderbouwing.’
Mochten er inderdaad weeffouten zitten in het nieuwe Wkb-stelsel, dan ‘kan de minister van VRO de wet hierop aanpassen’, meldt het ministerie. ‘Dit alles vraagt wel tijd voor zorgvuldig onderzoek.
Het ministerie wijst op een onafhankelijke monitoring die uitgevoerd wordt. ‘Alle deelnemers aan het stelsel die de enquête van Binnenlands Bestuur anoniem hebben ingevuld kunnen deze signalen (…) ook in deze monitoring inbrengen. Hierdoor krijgt het een plek in de monitoringsrapportage over 2025 en daarmee loopt het automatisch mee in de evaluatie na drie jaar. Het maken van andere keuzes op basis van deze evaluatie is aan een volgend kabinet.’
Niet herkenbaar
Tot slot laat Stichting Instrumentaanbieder WKI (SIAW) van zich horen. SIAW is één van de zeven partijen die toestemming van de TloKB hebben om een instrument te leveren waarmee kwaliteitsborgers hun rapportage doen. Directeur Peter Ligthart laat weten de resultaten uit de enquête niet te herkennen.
‘Er wordt gesproken over fotovalidatie en het ontbreken van toezicht op de bouwplaats’, meldt Ligthart. ‘Hier herkennen wij ons in het geheel niet in. Het WKI bedient een groot deel van de markt met kwaliteitsborging op basis van toetsing van bouwplannen en intensief toezicht op de bouwplaats. Als het daadwerkelijk het geval is dat er kwaliteitsborgers zijn die niet op de bouwplaats komen, dan is het nadrukkelijk aan de TloKB hiertegen adequaat op te treden. Tegelijkertijd roepen wij gemeenten op om te reageren op meldingen van afwijkingen door kwaliteitsborgers. Ten slotte wordt opgemerkt dat het WKI bovenwettelijke eisen stelt om te waarborgen dat kwaliteitsborgers niet afhankelijk worden van aannemers.’
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.