Ambtenaar vreest geen baanverlies door AI

Ambtenaren zijn niet bang dat hun baan verdwijnt door AI of digitalisering. Dat blijkt uit het jaarlijkse arbeidsvoorwaarden (en -belevings)onderzoek van Binnenlands Bestuur in samenwerking met Berenschot.

Zorgen over privacy

Ook denken ambtenaren niet dat ze hun baan verliezen door een reorganisatie, ontslag of outsourcing van hun werkzaamheden. Het minst zorgen maken zij zich over een ‘afname van vraag naar producten en diensten die uw organisatie levert’ en ‘uw eigen leeftijd en concurrentie van (nieuwe) jonge collega’s’. Waar ambtenaren zich wel zorgen over maken, is over onvoldoende budget om de doelen te behalen en de kwetsbaarheid van privacy en dataveiligheid in de organisatie.

Verschil mannen en vrouwen

Wat verder opvalt, is dat mannen zich minder zorgen maken dan vrouwen. Een ander verschil is dat van de mannen 87 procent en van de vrouwen 57 procent voltijd werkt.
Kijken we naar bezoldiging, dan melden overall drie van de vijf deelnemers dat hun salaris het afgelopen jaar is gestegen (bij 38 procent bleef het gelijk en bij 3 procent daalde het), maar vrouwen (57 procent) rapporteren (iets) minder vaak een stijging in hun inkomen dan mannen (61 procent).

Meer mannen in hogere schalen

In de lagere schalen (7 tot en met 10) is het aandeel vrouwen hoger dan mannen. Rond schaal 10-12 is de verdeling bijna gelijk. Vanaf schaal 13 zijn er meer mannen dan vrouwen. Dat laat zien dat vrouwen oververtegenwoordigd zijn in lagere schalen, en mannen oververtegenwoordigd in hogere schalen. Het principe van gelijke beloning is al lang wettelijk vastgelegd, maar er bestaan in de praktijk nog steeds loonverschillen tussen mannen en vrouwen. Per 1 januari 2027 treedt de nieuwe wet loontransparantie in werking. Deze moet werknemers beter inzicht geven in loonverschillen en is bedoeld om de loonkloof te verkleinen en gelijke beloning te bevorderen. Het zal moeten blijken of de wet echt verandering brengt in de loonverschillen tussen mannen en vrouwen.

Sterkere loonstijgingen

Iets meer dan de helft van de ambtenaren (53 procent) vindt dat zij marktconform wordt beloond. Een analyse van adviesbureau Highberg dit jaar liet zien dat werknemers in de publieke sector de afgelopen jaren sterkere loonstijgingen hebben doorgemaakt dan collega’s in het bedrijfsleven. Vaak ligt het salaris in de publieke sector zelfs hoger, zeker na correctie voor het aantal werkuren per jaar en het aantal vakantiedagen.

Meer dan marktconform

In het onderzoek van Binnenlands Bestuur en Berenschot geeft slechts 6,5 procent aan meer dan marktconform betaald te krijgen. In kleinere organisaties (minder dan 50 medewerkers) ligt dat percentage hoger: daar ervaart 11 procent dat hun inkomen boven marktconform is. Ook onder jongere werknemers (21–35 jaar) geeft een relatief groter deel aan meer dan marktconform te verdienen (10 procent).

Niet marktconform

Toch ervaart bijna 41 procent van de ambtenaren en bestuurders in het onderzoek van Berenschot en Binnenlands Bestuur dat er niet marktconform wordt beloond. Rick Borst, universitair docent bij de leerstoel Strategisch Human Resource Management van de Universiteit Utrecht, ziet de samenstelling van de groep respondenten als mogelijke verklaring. ‘Hoogopgeleide ambtenaren werken relatief vaak in it-functies of in beleidsadviesfuncties, waar vergelijkbare functies in de private sector doorgaans hoger worden beloond. Deze groep is bovendien geneigd zich sterker uit te spreken.’

Hogere salarissen

Voor lager opgeleide functies geldt vaak juist het omgekeerde, stelt hij vast. ‘In de publieke sector liggen de salarissen daar doorgaans hoger dan in de private sector.’ Uit het onderzoek blijkt overigens dat it-managers, wethouders en juridisch adviseurs het meest negatief antwoorden op de vraag of hun beloning marktconform is. Hetzelfde geldt voor mensen in de salarisschalen 17, 7 en 8.

Verantwoording: De enquête is uitgevoerd door Binnenlands Bestuur en Bureau Berenschot en uitgezet onder ambtenaren en bestuurders die Binnenlands Bestuur lezen. De enquête werd gehouden van 25 september tot en met 31 oktober 2025 en is ingevuld door in totaal 3.888 respondenten. Na opschoning van de data bleven er 2.289 respondenten over; vrouwen en mannen zijn gelijk vertegenwoordigd. De gemiddelde leeftijd is 50 jaar en de deelnemers zijn gemiddeld 12 jaar werkzaam bij hun organisatie. Zij werken vooral bij gemeenten (76 procent) en het rijk (11 procent).

Lees meer over het Berenschot-Binnenlands Bestuur-onderzoek in BB23 van deze week.