Regionale samenwerking Twente mist transparantie

In Twente werken gemeenten intensief samen. Maar die samenwerking kampt met een fundamenteel gebrek aan transparantie en democratische controle. Dat concluderen de gezamenlijke rekenkamers van de dertien Twentse gemeenten in het rapport Zicht op zeggenschap.

Informele overlegtafels nemen toe

Er wordt veel samengewerkt in Twente. Er zijn maar liefst 87 verschillende samenwerkingsverbanden. Een groot deel daarvan is informeel van aard. Sinds het opheffen van Regio Twente in 2022 is het aantal formele structuren afgenomen, terwijl het aantal informele overlegtafels juist fors is toegenomen. Die informalisering maakt het voor raadsleden lastig om hun controlerende en kaderstellende taken te vervullen. Daarmee ontstaat het risico op een ‘democratisch tekort’, constateren de gezamenlijke rekenkamers. Vooral bij informele en privaatrechtelijke samenwerkingsverbanden is de invloed van gemeenteraden minimaal, terwijl er wel afspraken worden gemaakt die in de praktijk bindend zijn.

Daarnaast constateren de onderzoekers dat de inbreng van raadsleden nauwelijks wordt georganiseerd of benut. Veel samenwerkingsverbanden zijn nauwelijks zichtbaar in gemeentelijke stukken, en er ontbreekt een duidelijke koppeling met lokale beleidsdoelen.

Vrijwel geen participatie

Dat democratisch tekort beperkt zich niet tot de rol van de gemeenteraden. Ook inwoners krijgen onvoldoende mogelijkheden om zich te informeren over belangrijke besluiten die worden genomen aan de informele overlegtafels. Participatie vindt vrijwel niet plaats. Daarbij is de informatievoorziening en verantwoording van de informele samenwerkingen onvoldoende geborgd, vermeldt het onderzoeksrapport.

Bedrijfsleven wel vertegenwoordigd

Opvallend is dat maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven binnen samenwerkingen als de Twente Board juist wel een prominente plek hebben gekregen. Dit vergroot het draagvlak, maar versterkt tegelijkertijd het gevoel van afstand bij de gekozen volksvertegenwoordigers.

De rekenkamers roepen op tot actie: versterk de informatievoorziening, vergroot de zichtbaarheid van samenwerkingsverbanden en betrek gemeenteraden structureel bij de regionale koers. Zonder ingrepen dreigt de Twentse samenwerking verder te vervreemden van de lokale democratie. Het risico op een democratisch tekort is niet slechts theoretisch, maar manifesteert zich inmiddels voelbaar in de praktijk, zo stellen de gezamenlijke rekenkamers van Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Rijssen-Holten, Oldenzaal, Tubbergen en Twenterand.