De Algemene Rekenkamer heeft in haar verantwoordingsonderzoek over 2024 stevige kritiek geuit op de manier waarop de rijksoverheid haar financiële controle organiseert. De interne auditdienst heeft veel te veel macht, stelt de rekenmaker. Het rijk zou de actuele praktijk van gemeenten moeten overnemen en gaan voor een externe accountantsdienst. Drie ministeries kampen daarnaast met ernstige tekortkomingen in de bedrijfsvoering.
Rekenkamer hekelt auditpraktijk rijk, wijst naar gemeenten
Een interne auditdienst, zoals de AR in Nederland, is uniek in Europa. Ook decentraal Nederland werkt met een externe controleur.
21 miljard op de plank
Uit het onderzoek, dat op Verantwoordingsdag (21 mei) aan de Tweede Kamer is aangeboden, blijkt dat het kabinet zijn beloftes regelmatig niet waarmaakt. Er is dan ook 21 miljard euro op de plank blijven liggen. Zo is er minder aan projecten uit het Klimaatfonds en Nationaal Groeifonds uitgegeven dan gepland. Bij het Groeifonds zijn ramingen van de minister afgelopen jaren gebaseerd op wensdenken, aldus de Rekenkamer.
Controlebestel
Tegelijkertijd kraakt de Rekenkamer het fundament van de financiële controle zelf. Zij pleit, net als eerder de commissie Slootweg, voor een grondige herziening van het controlebestel. De kern van de kritiek: in Nederland is het de interne auditdienst van het Rijk (de Auditdienst Rijk, ADR) die de rijksrekening controleert – uniek in Europa. In andere landen gebeurt dit door een onafhankelijke instantie, zoals een nationale rekenkamer of een externe accountant.
Externe accountant
Eigenlijk moet het rijk naar gemeenten kijken als voorbeeld, aldus de rekenkamer. Zij maken vrijwel allemaal gebruik van een externe accountant. Den Haag en Amsterdam kennen wel een gemeentelijke accountant. De rekenkamer wil daarom zelf de audit van de rijksuitgaven uitvoeren. Als een externe, onafhankelijke controleur. Zoals gebruikelijk in heel Europa, maar ook in decentraal bestuurlijk Nederland.
Commissie Slootweg
De commissie Slootweg adviseerde ook al om de certificerende taak van de ADR over te hevelen naar de Algemene Rekenkamer. Daarmee zou Nederland niet alleen beter aansluiten bij internationale en decentrale standaarden, ook zouden dubbele controles worden vermeden en kan er efficiënter worden gewerkt. In totaal zou er volgens de commissie 56 fte minder inzet benodigd zijn. Ook zouden rapporten sneller kunnen worden opgeleverd.
Kabinet wil niet
De Rekenkamer steunt dit voorstel. ‘Maak een stap naar de actuele praktijk van andere EU-landen, provincies en gemeenten’, zo luidt het advies. De minister van Financiën heeft vooralsnog besloten het bestaande systeem te handhaven. De reorganisatie zou volgens hem meer nadelen dan voordelen hebben.
Meer kritiek
De kritiek komt in een bredere context van uitvoeringsproblemen. Justitie en Veiligheid, Buitenlandse Zaken en Defensie kregen een formeel bezwaar van de Rekenkamer vanwege ernstige tekortkomingen. Zo is de beveiliging van militaire objecten onder de maat, verloopt het beheer van € 14,9 miljard aan verplichtingen bij Buitenlandse Zaken chaotisch, en kampt Justitie al meer dan tien jaar met fouten in de registratie van verdachten.
Wel goedkeuring
Ondanks de kritische toon kreeg de rijksrekening een goedkeurend oordeel, zij het met kanttekening. Van de bestede 384,7 miljard euro is voor 1,3 miljard niet zeker of dit volgens de regels is uitgegeven of dat alle bedragen kloppen. Dat is ruim onder de tolerantiegrens van 1 procent en veel lager dan in de jaren van de coronapandemie. De aangegane verplichtingen, bijvoorbeeld contracten die later tot uitgaven leiden, zitten wel licht boven de tolerantiegrens: 1,06 procent.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.