‘Het kabinet is nog niet van ons af’

Gemeenten kunnen weer even vooruit met de 3 miljard die nu op tafel ligt voor de komende 2,5 jaar, zegt VNG-voorzitter Sharon Dijksma in haar jaarrede op het VNG-congres. ‘Maar er is nog heel veel unfinished business, want voor de jaren erna is nog geen oplossing.’

Stabiel in instabiliteit

En dat terwijl er van alles aan de hand is in de wereld én in Nederland, vervolgt ze, wijzend op de dode kinderen in Gaza en hoe die ellende terugslaat op ons land. ‘Maar het kabinet gaat onderuit. Den Haag is stabiel in haar instabiliteit. Ze zeggen eigenlijk tegen ons: you’re on your own.’ Maar de klok tikt door en gemeenten moeten verder, dus Dijksma benadrukt dat gemeenten een stap naar voren doen voor hun inwoners. ‘Zij hebben geen tijd om te wachten. Ze willen stabiliteit en duidelijkheid voor de lange termijn. Wij hebben niet de luxe om maandenlang met onszelf bezig te zijn. Als het echt crisis is, zijn gemeenten de kurk waar de samenleving op drijft.’ Hoe anders zou de politiek eruitzien als Nederland zou worden geleid door burgemeesters en wethouders, stelt ze. ‘Het zou een verademing zijn. En als wij het niet zelf doen, wie doet het dan?’

Groener, krachtiger, menselijker

Daarom staat op de ALV, later op deze woensdag, een resolutie met een agenda voor bestaanszekerheid op het programma met onder meer voorstellen voor een uitvoerbaar migratiebeleid en voor publiek-private samenwerking in en tussen regio’s. ‘We laten zien dat de overheid gewoon kan leveren ten behoeve van onze inwoners.’ En Nederland moet niet alleen groener en krachtiger worden, maar ook menselijker, vindt Dijksma. Ze gunt haar dochter en alle andere kinderen dat voorzieningen in 2040 weer van mensen uitgaan en niet van het systeem. ‘Dat gaat schuren. Maar als het erom spant, dan sluiten wij de rijen. Het kabinet is nog niet van ons af.’

Belang van samenwerking

Daarna is het de beurt aan de vertegenwoordiger van dat inmiddels demissionaire kabinet: minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Judith Uitermark. De uitkomst van het overhedenoverleg van 16 april j.l. noemt zij een ‘mooi tussenresultaat’. ‘Maar hoe nu verder?’ Volgens Uitermark krijgt de kiezer ‘de democratie die het verdient’. Ze roept de decentrale overheden op om inderdaad de ‘medeoverheden’ te zijn voor het kabinet en dat ook te voeden met voorstellen. Ze wijst op het belang van samenwerking en noemt daarvoor drie voorwaarden: juiste deelnemers, vertrouwen en politieke ambtsdragers met passende ondersteuning.

Ondersteunen bewonersinitiatieven

De democratie is alleen maar meer onder druk komen te staan sinds het aantreden van het kabinet, constateert Uitermark. Omdat we elkaar in Nederland in deze onrustige tijden nu ‘meer dan nodig’ hebben, wil ze inzetten op het ondersteunen van bewonersinitiatieven en gemeenten helpen het uitdaagrecht handen en voeten te geven, net als nieuwe vormen van zeggenschap, zoals de burgerberaden. Die versterken de sociale cohesie en dat maakt mensen weerbaarder. ‘De samenleving is de beste verdedigingslinie.’ Ook noemt ze haar pakket om de instroom van nieuwe mensen in het lokaal bestuur te stimuleren, de uitstroom tegen te gaan en politieke ambtsdragers beter te ondersteunen. In tijden van hoge werkdruk, agressie en intimidatie en polarisatie is dat hoognodig. ‘Als we niks doen, tasten we het fundament van de democratie aan.’

Werkdruk wethouders verlagen

Uitermark wil beginnen met een ‘betere dialoog’ over het aantrekken van nieuwe mensen voor het bestuur. Ze wil een vernieuwde subsidieregeling voor het Kennispunt Lokale Politieke Partijen en de belangenverenigingen voor politieke ambtsdragers. Om de werkdruk voor wethouders terug te brengen wil ze een wetsvoorstel verkennen dat gemeenten meer ruimte biedt om te kiezen voor voltijds- of deeltijdwethouders. Om de rechtspositie van decentrale politieke ambtsdragers te verbeteren, kijkt ze naar een flexibeler verlofregeling.

Politiek verlof

Over agressie en intimidatie zegt Uitermark: bespreek het, meld het en doe aangifte. Tot slot wil de demissionaire minister de instroom van nieuwe bestuurders een impuls geven, maar ze wacht daarvoor advies af van het Adviescollege Rechtspositie Politieke Ambtsdragers (ARPA) over de mogelijkheden voor politiek verlof. Volgens haar werkt het ‘drempelverlagend’ als mensen weer terugkunnen naar oude werkgever. Ook is er nog veel onbenut potentieel: vrouwen, praktisch opgeleiden en mensen met een migratieachtergrond zijn ondervertegenwoordigd. Uitermark hoort vanuit decentrale overheden dat het 'gedoe in Den Haag' slecht op hun ambt afstraalt. Tegen landelijke politici zegt ze: ‘Houd je niet bezig met het spel, maar met wat er op het spel staat.’