Op de Dag voor de Raad in Tilburg van afgelopen vrijdag hadden de twee voorzitters van beroepsverenigingen van de griffiers en de raadsleden even tijd voor enkele vragen van Binnenlands Bestuur over de gevolgen van de val van het kabinet en de weg naar de gemeenteraadsverkiezingen in 2026. ‘We moeten het in ieder geval niet zo doen als in Den Haag.’
‘Doe niet Den Haag na’
Continuïteit is belangrijk voor gemeenten, dus is het vervelend als de kabinetsval vertraging oplevert.
Warm hart
De Dag voor de Raad viel deze keer op vrijdag de 13de en ja hoor, op die dag was er een treinstaking. Niettemin kwamen heel wat leden opdagen en was de dag een succes, aldus de voorzitters. Beide verenigingen hielden hun ALV, de eerste na de val van het kabinet. Hoe reageren de verenigingen op de val van het kabinet en de onzekerheid en vertraging die dit met zich meebrengt? Kirsten ten Cate, voorzitter van de Vereniging van Griffiers, denkt dat haar beroepsgroep er weinig last van zal hebben. De minister van BZK blijft nog zitten en we mogen er toch van uitgaan dat ook komende ministers de democratie een warm hart toedragen.’
Voorspelbaar en betrouwbaar rijk
Willemstein hoopt dat de raadsleden er ook weinig van merken. ‘Raadsleden werken door, maar het is vervelend als de kabinetsval stilstand oplevert. We hebben een voorspelbaar en betrouwbaar rijk nodig.’ Ze wijst erop dat de Wet op de politieke partijen nog moet worden bekrachtigd en er belangrijke thema’s zijn waar gemeenten duidelijkheid over willen, zoals over stikstof. Continuïteit is belangrijk voor gemeenten.’
Mensen opzoeken
En demissionaire kabinetten helpen daar niet bij, net zomin als dat het vertrouwen van de inwoners wordt vergroot. Baart het zeer lage vertrouwen onder de bevolking dat de huidige politici de nijpende problemen nog kunnen oplossen de voorzitters zorgen? En wat kunnen raadsleden en griffiers doen om dat vertrouwen weer terug te winnen? Volgens Ten Cate moet je daarvoor naar de mensen toe. ‘Dat doen we al, maar dat misschien moet dat nog meer.’
Onderhoud contact
Willemstein haalt een citaat aan van bestuurskundige Julien van Ostaaijen dat hij eerder op de dag deed: doe niet als in Den Haag. ‘Gemeenteraden moeten besluiten nemen. Nu beleidskaders onzeker zijn, is het moeilijker om samen te werken. Met landelijke verkiezingen voor de deur is het lastig voor partijen om je als raad samen te profileren. Maar we moeten het in ieder geval niet zo doen als in Den Haag.’ Ten Cate vult aan dat ze op dat terrein veel tips heeft opgehaald op de Dag voor de Raad. ‘Het is belangrijk om de vele initiatieven die goed werken te blijven organiseren. De kunst is om de aandacht van mensen die zich roeren vast te houden, contact te onderhouden en je voor hen te blijven interesseren. Nodig ze uit op het stadhuis, geef ze een rondleiding. Zo kun je zelf een bijdrage leveren.’
Advies-Elzinga
Onlangs gaf emeritus hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga een (ongevraagd) advies over een nationale ambtsinstructie en een nationaal kader van honorering en inschaling voor griffiers. Ten Cate vindt het ‘interessant’ dat iemand van zijn statuur daarmee komt en ziet overeenkomsten met het rapport ‘Eigenstandig en onafhankelijk’. ‘Dit speelt al langere tijd. Het is een complex speelveld, want de Provinciewet en de Gemeentewet zijn een aparte entiteit, maar de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) is daarbij gekomen, waardoor er één werkgever is. Je ziet al dat het moeilijk is om te ontrafelen. Het belang van de raadsleden is dat zij ook de werkgever zijn van de griffier. Dat is oncomfortabel. We zijn het nog aan het uitzoeken.’ Willemstein bevestigt dit ‘hiaat’ in de wet en wijst erop dat raadsleden nu weliswaar in de werkgeverscommissie zitten, maar zij geen achtergrond hebben om dat goed in te vullen. ‘Voor je het weet raak je verzeild in een politieke of financiële discussie. We moeten het financieel regelen en de rechtspositie verankeren. De gemeenteraad moet er wel bij betrokken blijven, maar niet bij alle personeelszaken.’
Prioriteiten stellen
Nu de laatste fase van deze raadsperiode is ingegaan, kunnen de voorzitters wellicht al een analyse geven van hoe de positie van de gemeenteraad/griffier in deze raadsperiode is veranderd. Voor Ten Cate is de uitdaging voor de griffier toch vooral om de sfeer in de raad goed te houden. ‘Doe niet Den Haag na, is het credo, maar je ziet het wel gebeuren. Er wordt dan gekeken naar de griffier en de voorzitter van de raad, maar ik geloof erin dat raadsleden dat zelf kunnen oplossen. De griffier kan helpen het gesprek te bevorderen. Je ziet wel dat er veel speelt en veel zorgen leven bij inwoners. De vraag is dan hoe je gaat prioriteren. Dat spel zie je sterk terugkomen.’
Ondersteuning belangrijker
Het belang van een krachtige lokale democratie wordt nu duidelijk, merkt Willemstein. ‘Den Haag valt stil, maar gemeenten draaien door. Er is een herwaardering gaande van gemeenten als eerste overheid, de raad als kapitein van het schip, het hoogste orgaan. Die aandacht mag nog steviger. Raadsleden moeten zichzelf ook serieus nemen als hoogste orgaan en de griffier is daar belangrijk bij. Verder hebben we te maken met professionalisering, zonder dat het raadslidmaatschap een baan moet worden. Die stappen zie je wel gebeuren.’ Ten Cate merkt dat ondersteuning steeds belangrijker wordt, nu mensen korter raadslid zijn. ‘De grootste uitdaging is om de raad weer snel op vlieghoogte te brengen. De automatische overdracht van kennis is er niet altijd meer.’
Lokale thema's
En dan zijn er ook nog twee verkiezingen kort na elkaar. Na de verkiezingen voor de Tweede Kamer eind oktober, volgen op 18 maart de gemeenteraadsverkiezingen. Het risico is dat inwoners in maart geen zin hebben om weer naar de stembus te gaan, zegt Willemstein. ‘Het is ook niet gemakkelijk dat je pas in november met de campagne kunt beginnen.’ Ten Cate denkt dat de kunst voor partijen op lokaal niveau is om scherp te zijn op wat je onderling onderscheidt in lokale thema’s. ‘We moeten onderzoeken wat we als verenigingen kunnen doen om raadsleden enthousiast te houden. De beleving van democratie begint lokaal, dus die verkiezingen doen er juist toe. Het is een leuke uitdaging om de onderlinge verschillen op lokale onderwerpen te benadrukken.’
Lokale partij
Aan dat de landelijke situatie op dat moment, een waarschijnlijk nog lopende formatie, invloed kan hebben, ontkom je niet, denkt Willemstein. ‘Het is aan het lokaal bestuur en de partijen om zich op het lokale te focussen. Maak duidelijk waar je in jouw gemeente voor gaat stemmen. Dat is niet voor elke partij even simpel. Voor een lokale partij is het minder moeilijk om je van het landelijke te onderscheiden dan voor een landelijke partij.’
Willemstein stopt als voorzitter
Per 1 juli 2025 stopt Hanneke Willemstein als voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, maakte ze bekend op de ALV van afgelopen vrijdag. Een jaar voordat haar bestuursperiode afloopt. Hoewel ze nog niet kan zeggen welke andere functie ze binnenkort gaat bekleden, weet ze wel dat deze niet verenigbaar is met haar functie bij de vereniging. ‘Ik wil niet in verschillende hoedanigheden aan de onderhandelingstafel zitten. Het is wel jammer, want de onderwerpen waar we mee bezig zijn, gaan me aan het hart. En we merken ook dat de samenwerking met de griffiers zijn vruchten afwerpt.’ Tijdens de ALV is besloten om vicevoorzitter Abdullah Uysal te benoemen tot voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden tot aan de benoeming van een nieuw bestuur na de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2026.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.