VNG-bestuur wars van al te harde lijn richting rijk

De verzamelde gemeenten moeten zich zo stevig mogelijk blijven verzetten tegen de geplande miljardenbezuiniging van het rijk op het gemeentefonds. Dat moet wat Zaanstad betreft ook richting nieuw kabinet de koers van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten zijn. Het VNG-bestuur wil echter een softere lijn.

Stevige toon

Volgende week komen de gemeenten in Eindhoven bij elkaar voor de Algemene Ledenvergadering van de VNG, waarbij met name wordt gestemd over de lobbystrategie in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen en de daaropvolgende formatie van een nieuw kabinet. Het Zaanse college van burgemeester en wethouders zet via een duidelijke motie de boel op scherp: een stevige toon met als inzet ‘volledige en structurele compensatie’ voor de tekorten die gemeenten voor de kiezen dreigen te krijgen als gevolg van de miljardenbezuiniging én de stijgende jeugdzorgkosten.

Ravijnjaar

Het zint Zaanstad niet dat de VNG zich bij de presentatie van de Voorjaarsnota ‘gematigd positief’ heeft geuit over de uitkomsten van de onderhandelingen met het inmiddels gevallen kabinet-Schoof en daarbij aangaf om de lobby voor het repareren van het ravijnjaar te staken. De gemeentekoepel zou het willen laten bij het verder gaan met gesprekken over de disbalans tussen taken en middelen op verschillende dossiers, zoals jeugdzorg, Wmo, ruimte en participatie.

Teruggave taken

Maar volgens Zaanstad is er met de uitkomst van die onderhandelingen met het kabinet nog steeds geen zicht op een structurele gezonde financiële positie van gemeenten. Sterker nog, het bekostigen van de jeugdzorg en overige taken is in strijd met artikel 108 uit de Gemeentewet en artikel 2 van de Financiële verhoudingswet, aldus Zaanstad. ‘Het is essentieel dat de VNG, namens alle gemeenten, expliciet maakt dat bij het uitblijven van voldoende middelen, gemeenten zich genoodzaakt kunnen zien medebewindstaken slechts beperkt uit te voeren/cq terug te geven en beperkt uitvoering kunnen geven aan gezamenlijke ontwikkelagenda’s – zorg, wonen, klimaat.’

Juridische stappen

De tegemoetkoming van het rijk in de Voorjaarsnota is volstrekt onvoldoende, aldus Zaanstad in motie Nieuwe ronde, nieuwe kansen. ‘De val van het kabinet vraagt dan ook van de VNG om daarover opnieuw een stevig geluid te laten horen.’ En bij het niet naleven van artikel 108 uit de Gemeentewet en artikel 2 van de Financiële verhoudingswet wil Zaanstad dat alsnog een juridische procedure wordt gestart. Dit voor zowel de jeugdzorg – na de gesprekken in augustus, maar zo nodig ook in 2027 – ‘en potentieel ook voor andere dossiers waar dit van toepassing is.’

Onrealistisch

Het VNG-bestuur stelt in een reactie zich niet te kunnen vinden in een aantal punten in de oproep van Zaanstad. Zo wil het bestuur van de gemeentekoepel er niet aan dat de vrijgekomen middelen in de Voorjaarsnota ‘volstrekt onvoldoende’ zouden zijn. In een uiterst ingewikkelde context is ‘een serieus resultaat bereikt’, aldus de VNG-top. Die gaat het bovendien te ver in te zetten op een volledige en structurele compensatie van het ravijn. Het VNG-bestuur stelt dat een realistische noch reële opdracht te vinden. ‘Onrealistisch gezien de ervaringen met de afgelopen drie kabinetten en het beperkte belang dat politieke partijen volgens hun programma’s geven aan gemeentefinanciën. Niet reëel omdat we zien dat er ook andere grote rijksuitgaven te doen zijn in het belang van onze inwoners, zoals voor defensie.’

Kans van slagen

Ook voor het overwegen van juridische procedures op andere dossiers dan Jeugdzorg is het VNG-bestuur op voorhand niet te porren. Op andere beleidsterreinen zou het namelijk lang niet zo duidelijk zijn of een dergelijk beroep kans van slagen heeft.