Geen bewijs voor ondermijning in beautysector

Ondanks de indruk die velen hebben is er weinig bewijs dat de beautysector (kappers, nagelstudio’s, massagesalons) voor ondermijnende criminaliteit wordt misbruikt. Er is dus sprake van een ‘mismatch’ tussen de publieke perceptie en wat er daadwerkelijk aan de hand is.

Veel contant geld

Dat blijkt uit het rapport ‘Schone Zaken, verkenningen rond ondermijnende criminaliteit in de beautysector’ van het WODC in opdracht van het programma Directoraat-Generaal Ondermijning. Tot de beautysector worden voor dit onderzoek gerekend: kapperszaken, nagelstudio’s, tattoo- en piercingshops, massagesalons en zonnestudio’s. De sector lijkt op voorhand gevoelig voor ondermijnende criminele activiteiten: er gaat relatief veel contant geld in om, de waarde van goederen en diensten is moeilijk in te schatten en het aantal klanten is lastig te controleren. Het onderzoek spreekt van ondermijnende criminaliteit als criminele samenwerkingsverbanden bedrijven misbruiken of als vehikel gebruiken voor het uitvoeren of verhullen van criminele activiteiten of voor witwassen of wegsluizen van crimineel geld. Het zwart laten werken van personeel of ontduiken van belasting wordt in het onderzoek niet gerekend tot het domein van ondermijning.

Bourgondische leefstijl

In de beautysector tellen de onderzoekers in 2024 bijna 50.000 ondernemingen, waarbij het leeuwendeel bestaat uit kapperszaken (67 procent) en nagelstudio’s (20 procent). Massagesalons (6 procent) tattooshops (6 procent) en zonnestudio’s (1 procent) zijn veel minder omvangrijk. De constatering is dat de branche zich in een toenemende populariteit mag verheugen. De groei van de bevolking en het besteedbaar inkomen zorgen er kennelijk voor dat mensen meer willen uitgeven aan persoonlijke verzorging. De groei van de beautysector lijkt samen te hangen met een meer ‘bourgondische’ leefstijl, waarbij mensen vaker uit eten gaan en meer aandacht en geld besteden aan uiterlijke verzorging.

Beeld van kwetsbaarheid

De beautysector kan als kwetsbaar voor ondermijnende criminaliteit worden gezien en veel mensen denken door de grote aantallen zaken in het straatbeeld dat er met of bij die bedrijven waarschijnlijk dingen plaatsvinden die het daglicht slecht kunnen verdragen. Dat is niet alleen zo bij geënquêteerden en geïnterviewde ondernemers uit de sector zelf, maar ook bij veel professionals die vanuit de overheid betrokken zijn bij de sector, schrijven de onderzoekers. Maar er is hier dus sprake van een mismatch.

Definitie ondermijning

Dat kan ook te maken hebben met de definitie van ondermijning. De onderzoekers zien bijvoorbeeld het afromen van winst door een deel van de omzet buiten de boekhouding te laten (het creëren van zwart geld) niet als ondermijnende criminaliteit, terwijl veel mensen dat wel zo zien. Een essentiële voorwaarde om te kunnen spreken van ondermijnende criminaliteit is dat een delict, zoals witwassen of drugscriminaliteit, een link heeft met georganiseerde criminaliteit. Een andere verklaring ligt in ‘culturele verschillen’: een deel van de ondernemers in de beautysector heeft namelijk een migratieachtergrond en sommige van hen hebben een meer ‘informele’ manier van zaken doen, zoals langere of andere openingstijden of de aanwezigheid van familie, vrienden of kennissen. Dat kan bij autochtone buitenstaanders ‘argwaan’ wekken.

Niet aantrekkelijk

Dat er geen (empirisch) bewijs is voor de aanname dat de beautysector kwetsbaar is voor ondermijnende criminaliteit is te verklaren uit het feit dat geen diensten worden aangeboden die noodzakelijk zijn voor het ‘criminele proces’, zoals autoverhuur en bedrijfsopslag dat wel zijn. Ook de omzet van beautybedrijven is niet interessant genoeg voor het grootschalig witwassen van crimineel geld. Zelfs het gebruik van aceton in nagelstudio’s is niet zodanig dat het geschikt als vehikel voor de aanschaf ervan voor de productie van harddrugs. Overigens zijn er in het onderzoek wel enkele gevallen naar boven gekomen waar sprake lijkt te zijn van ‘dekmantelconstructies’, maar dat zou meer om de persoon gaan dan dat het iets over de sector zegt. De incidentele gevallen waarin beautybedrijven toch worden gebruikt voor het witwassen van crimineel geld zijn veelal te linken aan zonnestudio’s.

Vergunningplichtig maken

Hoewel de conclusie is dat er geen sprake is van structurele criminele inmenging of infiltratie in de beautysector, is er toch gekeken naar, meer algemeen, preventieve methoden voor het tegengaan van criminaliteit in de sector. Barrièrevorming door het vergunningplichtig maken van bedrijven en/of straten door de gemeente is een van die methoden. Dit maakt screening via de Wet Bibob mogelijk en kan worden voorkomen dat crimineel geld wordt aangewend voor het starten van een onderneming. Een tweede methode is intensievere handhaving door de overheid na signalen van ondermijning bij een beautybedrijf. Betere onderlinge gegevensuitwisseling is daarbij ook behulpzaam.