Een integrale benadering van rechtmatigheid: de 3 fases

Het sturen op en onderzoeken van rechtmatigheid is een goede strategie voor gemeenten om de uitgaven binnen de Wmo en Jeugdwet te beheersen en de kwaliteit van de ondersteuning te borgen. Dit vraagt om een integrale benadering, bestaande uit drie fases.

Met de stelselwijziging in 2015 hebben gemeenten grote, nieuwe verantwoordelijkheden toebedeeld gekregen. Veel is goed gegaan, zoals een zachte landing voor vele burgers door continuïteit in de ondersteuning. Echter, er is ook regelmatig sprake van:

 

• Forse budgettekorten;
• Ruwe maatregelen om kosten te drukken;
• Hoge winsten bij enkele zorgaanbieders;
• Klachten van burgers die geen passende ondersteuning zeggen te krijgen.

Fase 1: Preventie

In de praktijk zien we dat Wmo- en Jeugdwet gerelateerde stelsels die individuele gemeenten hebben ontworpen (regelgeving, overeenkomst en productencatalogus), vaak kwetsbaarheden of ontwerpfouten bevatten.

Denk hierbij aan:

• Regelgeving en Overeenkomsten waarbij veel ruimte is voor verschillen in interpretatie;
• Regelgeving en Overeenkomsten die te weinig kaders voor controle of handhaving geven;
• Vaag geformuleerde producten, gradaties in intensiteit en daaraan gestelde minimale eisen;
• Gebrek aan eisen aan declaraties, waardoor een redelijke relatie tussen zorginzet en het te declareren bedrag ontbreekt.

Deze kwetsbaarheden en ontwerpfouten kunnen leiden tot (onnodig) hoge declaraties en aanbieders die hoge tot zeer hoge winsten maken.

Fase 2: Preventie en proactieve opsporing

Ook de manier van werken in toegang, contractmanagement, administratie en factuurverwerking zijn er kwetsbaarheden. Als afdelingen te veel druk en een gebrek aan mogelijkheden ervaren om hun werk goed te doen – inclusief passende aandacht voor rechtmatigheid – wordt het risico op lekken vergroot.

Denk hierbij aan:

• Toegang die door tijdgebrek of andere factoren ruime en weinig concrete beschikkingen ‘’over de schutting’’ gooit;
• Toegang die weinig invulling geeft aan monitoring en her-indicaties;
• Contractmanagement die weinig informatie heeft over rechtmatigheid en kwaliteit van de aanbieders;
• Administratie die weinig invulling geeft aan het toetsen van facturen en de formele controle;
• Toezicht die een beperkte opdracht en middelen heeft.

Fase 3: Reactieve controles

Tot slot is er ook vaak sprake van een gebrek aan toezicht en controle. In tegenstelling tot zorgverzekeraars en zorgkantoren die jaarlijks vele materiële en zo nodig detailcontroles uitvoeren, hebben gemeenten vanaf 2015 nooit of zelden zulke controles verricht. Het ontbreekt de meeste gemeenten aan bewustzijn, expertise en middelen om passende aandacht te schenken aan deze of andere controles op rechtmatigheid.

Randvoorwaarden voor de inzet van bepaalde controle-instrumenten, zoals bijvoorbeeld materiële- en detailcontroles, zijn vaak slecht gerealiseerd. Hierbij ontbreekt een strategie en plan voor rechtmatigheid.

Daarbij hebben toezichthouders vaak een beperkte opdracht of middelen. Binnen de Jeugdwet wordt regelmatig ten onrechte gedacht dat de Inspectie over alle toezicht op kwaliteit gaat. Doorgaans gaat dit uitsluitend om kwaliteit in algemene zin (lees op niveau van de aanbieder) en alleen bij ernstige incidenten om kwaliteit op cliëntniveau.

Wat betekenen de 3 fases voor uw gemeente?

Werken aan rechtmatigheid vraagt om een integrale benadering in alle drie de fases. Overigens hoeven de 3 fases niet of opnieuw in deze volgorde worden doorlopen. Immers, gemeenten hebben al een zekere invulling gegeven aan fase 1 en 2. Indien een gemeente onderzoek doet naar een specifieke aanbieder of productsoort in fase 3, kan hier lering uit getrokken worden voor latere aanpassingen in fase 1 en/of 2.

Het belangrijkste is dat gemeenten ”rechtmatigheid” meer aandacht en prioriteit gaan geven. Niet als doel op zich, maar omdat het een uitstekend instrument is om verspilling te verminderen en kwaliteit te verbeteren.

Wat kunnen wij voor u betekenen?

Brainstormt u graag eens met een Zorg-Lokaal expert op het gebied van rechtmatigheidsonderzoek? Vraag dan hier een vrijblijvend gesprek aan. Of wilt u meer informatie over trainingen rondom rechtmatigheid van onze expertpartner Triple A Academy? Klik dan hier voor de training ‘Zorgvuldig onderzoek naar aanbieders’, klik hier voor de training ‘Zorgvuldig onderzoek naar cliënten’ en hier voor de training ‘C-DATE’.

Passende aandacht voor rechtmatigheid in elke van de 3 genoemde fases kan een grote bijdrage leveren aan het verbeteren van de kwaliteit en het verlagen van kosten van Wmo- en Jeugdwet voorzieningen. In een volgend blog komen wij terug op 3 verschillende dimensies van rechtmatigheid. Volg ons en blijf op de hoogte!