Amsterdam zet in op Lang Leven Thuisflats

Geïnspireerd door een voorbeeld uit Rotterdam kwamen de gemeente Amsterdam en Zorggroep Amsterdam Oost met zogenoemde Lang Leven Thuisflats: appartementen waar ouderen zelfstandig kunnen wonen én waar zorg om de hoek is. Geld van het rijk is nodig om de proef uit te breiden. ‘Met 3 miljoen euro per jaar kunnen wij de sprong van twintig naar dertig flats maken.’

Vergrijzing

Een flat waar vitale en minder vitale ouderen samen wonen, met zorg in de buurt. Het is een van de manieren waarop Amsterdam de ouderenzorg toekomstbestendig wil maken. En dat is hard nodig. Volgens de bevolkingsprognose van Onderzoek en Statistiek (O&S), het statistiekenbureau van de gemeente Amsterdam, neemt het aantal Amsterdammers van 65 jaar en ouder toe: van 123.200 in januari 2023 naar 190.500 in 2050. In 2023 was 13 procent van de inwoners 65 jaar of ouder, in 2050 is dit naar verwachting 17 procent. De toename is volgens de prognose het grootst binnen de leeftijdscategorie 75 tot 84 jaar (+28.800). Het aantal 85-plussers neemt naar verwachting toe van 11.700 in 2023 (1,3 procent van de inwoners) naar 37.400 in 2050 (3,4 procent).

Kwetsbaar

Een groot deel van die senioren is kwetsbaar. Een kwart van de 66-plussers wordt zelfs tot de meest kwetsbaren gerekend, blijkt uit een analyse van O&S uit 2019. Ouderen behoren vaker tot de lagere inkomensgroepen: in 2022 had 59 procent van de leeftijdsgroep 55-64 jaar een jaarinkomen tot 40.024 euro. Bij de 65-plussers is dat zelfs twee derde. Het aandeel ouderen dat een corporatiewoning bewoont ligt dan ook boven het stedelijk gemiddelde. In 2022 waren de meeste bewoners van sociale huurwoningen op leeftijd (54 procent is 55 jaar of ouder). Naast dat Amsterdamse ouderen meer gezondheidsproblemen hebben, zijn zij ook vaker laag opgeleid.

Grote uitdaging

Daar komt bij dat Amsterdam relatief veel alleenstaande ouderen kent, vertelt de Amsterdamse zorgwethouder Alexander Scholtes (D66). ‘In combinatie met de vergrijzing, een krappe woningmarkt en personeelskrapte in de zorg, staat de gemeente voor een grote uitdaging om voor al deze mensen passende zorg en ondersteuning te bieden’, zegt hij.

Tien sleutelkastjes

Wat daarbij niet helpt, is dat zorgmedewerkers op allerlei verschillende plekken in de stad ingezet moeten worden, vertelt Pien de Jong, bestuurder bij zorgaanbieder Zorggroep Amsterdam Oost. ‘De schaarse professionals gaan kriskras door de stad van noord naar zuid en van oost naar west om bij de ouderen thuis zorg te verlenen’, zegt ze. ‘Bij appartementencomplexen met veel ouderen zijn vaak tien sleutelkastjes voor al die verschillende zorgmedewerkers die bij de ouderen over de vloer komen. Dat komt het werkplezier en daarmee de kwaliteit van zorg niet ten goede.’

Ongerust gevoel

Daarbij werken deze medewerkers langs elkaar heen, ziet De Jong. ‘Ze weten eigenlijk niet welke ‘collega’s’ er bij hun eigen cliënten over de vloer komen. Veel thuiszorgmedewerkers trekken daarom met een ongerust gevoel de deur achter zich dicht als ze zijn langsgekomen.’

Eigen appartement

Voor Amsterdam en Zorggroep Amsterdam Oost allemaal redenen om de handen ineen te slaan. Geïnspireerd door een voorbeeld uit Rotterdam kwamen de gemeente en de zorgaanbieder met Lang Leven Thuisflats, waar ouderen in hun eigen appartement kunnen wonen én waar zorg om de hoek is. En dat werkt goed, vertelt De Jong: ‘Zorgverleners werken in een vast team in één flat waar veel ouderen wonen. Zij kunnen daardoor veel beter met elkaar bespreken wat nodig is voor hun cliënten. Bovendien is het voor de bewoners een stuk prettiger dat ze dezelfde gezichten zien.’

Huismeester

Wat volgens De Jong eveneens goed werkt, is dat het team niet alleen bestaat uit zorgverleners, maar ook uit sociaal werkers en vaste aanspreekpunten van de woningcorporatie, zoals de huismeester. Het team heeft daarnaast regelmatig contact met de wijkagent. ‘De ondersteuning is daardoor heel divers’, zegt de zorgbestuurder. ‘En zorg uit de verschillende zorgwetten [de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015, Wet langdurige zorg, Zorgverzekeringswet, red.] komt hier allemaal samen. Het is wat dat betreft domeinoverstijgend.’

Coach

Een andere belangrijke schakel is de zogenoemde Langer Thuiscoach. Hij of zij staat nauw in contact met de bewoners en verbindt alle partijen met elkaar. Deze coach staat los van de gemeente, de zorgaanbieder en de corporatie en kijkt vanuit de ouderen wat nodig is. ‘Ze zijn de oren en ogen van de bewoners’, vertelt De Jong. Een veelgehoord probleem bij langer thuiswonen is dat (kwetsbare) ouderen de weg naar zorg en ondersteuning niet kunnen vinden. ‘Langer Thuiscoaches zorgen ervoor dat bewoners in contact komen met de juiste medewerkers en organisaties’, legt De Jong uit. ‘Dat kan gaan om het vinden van de juiste zorgverlener, maar ook om het aankaarten van andere problemen, zoals een klemmende toegangsdeur. Dan zorgen de coaches ervoor dat die melding bij de juiste partij komt.’

Bijdrage gemeente

De gemeente draagt op zijn beurt ook een steentje bij, verzekert wethouder Scholtes: ‘We dragen als gemeente financieel bij aan deelscootmobielen, de ontmoetingsruimtes in het complex en het faciliteren van de Langer Thuiscoaches. Ook zorgen we ervoor dat er extra sociaal werkers en opbouwwerkers zich kunnen inzetten voor de bewoners van de Lang Leven Thuisflats.’

Verzorgingshuis?

Amsterdam telt inmiddels zeventien Lang Leven Thuisflats. Het streven is dat de stad in 2030 ongeveer dertig thuisflats telt. Die moeten samen aan zo’n vijfduizend ouderen een thuis bieden. Wethouder Scholtes prijst deze nieuwe woonvorm als een uitkomst om ouderen op een ‘prettige en waardige manier’ te laten verouderen. Maar is deze nieuwe woonvorm niet eigenlijk het bejaardentehuis van weleer? Zorgbestuurder De Jong erkent dat het een moderne variant van het verzorgingshuis is, maar er zijn volgens haar wel belangrijke verschillen: ‘In deze flats hebben de bewoners veel regie over hun eigen leven. Ze blijven immers in hun eigen ­appartement wonen en kunnen gaan en staan waar ze willen. Daarbij is het voor bewoners ontzettend belangrijk dat ze met bekenden samen oud kunnen worden in hun eigen buurt.’

Toch ziet Scholtes wat beren op de weg.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nummer 21. Deze editie verschijnt vrijdag 21 november