Provincies overwegen grondbanken voor woningbouw

Provincies onderzoeken nieuwe manieren om gemeenten te ondersteunen bij hun woningbouwopgave. Niet alleen door middel van een provinciale sturing op die nieuwbouwplannen, maar ook met concrete middelen. Dat blijkt uit het onderzoek dat Jeroen Mens en Dirk Weulen Kranenberg namens kennis- en netwerkorganisatie Platform31 verrichten voor de provincie Zeeland.

Vrij uniek

Zeeland heeft dertien gemeenten en slechts één woondeal, dat is vrij uniek’, zegt Mens in een toelichting op het onderzoek De provincie als partner in de woningbouwopgave. ‘Zeeland is in het verleden vooral bezig geweest met het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad en niet zozeer met de uitbreiding ervan.’
Toch worstelen de Zeeuwse gemeenten met hun bescheiden nieuwbouwopgave van 16.500 woningen tot 2030. Nationale obstakels als stikstof en netcongestie spelen in Zeeland evenzeer op. Ook zijn veel Zeeuwse gemeenten na de bouwcrisis van 2008 schuchter geworden in hun grondbeleid en missen ze ambtelijke capaciteit.

Actiever

Mens en Kranenberg zetten in hun onderzoek de Zeeuwse aanpak af tegen die van drie vergelijkbare provincies. Friesland zet breed in op kennisondersteuning. Groningen hanteert een masterplan met regiocentra. Limburg concentreert nieuwbouw in zes zones van anderhalve kilometer rond intercitystations.
Maar het meest opvallend vonden de onderzoekers het actievere grondbeleid van een aantal provincies ten behoeve van de woningbouwopgave. Zo heeft Gelderland vorig jaar een regeling opgezet om gemeenten die grond willen kopen financieel tegemoet te komen. Als voorwaarden gelden onder meer dat het moet gaan om projecten van minimaal 250 woningen en dat het initiatief bij de betreffende gemeente dient te liggen.

Strategische grondbank

In Noord-Brabant speelt het provinciaal ontwikkelbedrijf een centrale rol in de uitvoering van actief provinciaal grondbeleid. Een belangrijk element daarin is de strategische grondbank, met 500 hectare als streefaantal. ‘Hierin neemt de provincie landbouwgrond op die (nog) geen specifieke bestemming heeft. Deze grondbank stelt de provincie in staat om flexibel in te spelen op ruimtelijke opgaven en biedt gemeenten de mogelijkheid om via ruil of aankoop grond te verkrijgen voor lokale projecten.’ Brabant onderzoekt de mogelijkheden voor een aanvullende grondbank, specifiek opgezet voor woningbouw.

Versterkte rol

Ook in Zeeland zijn kansen voor een versterkte provinciale rol in de woningbouwopgave. ‘Zo kan de provincie woningbouwprojecten stimuleren via instrumenten als kavelruil of het strategisch aankopen van gronden voor lange-termijnontwikkelingen, met name wanneer gemeenten onvoldoende leencapaciteit hebben, of terughoudend zijn in het voeren van actief grondbeleid om andere redenen’, valt in het onderzoek te lezen.

Versterken

Een deel van de Zeeuwse gemeenten ziet eveneens de voordelen van een provinciale grondbank voor woningbouw, zegt Mens. ‘Een gemeente stelde vast dat een provincie aanvullende contacten heeft: meer in het landelijk gebied in plaats van, zoals een gemeente, vooral in de kernen. Dat zou elkaar kunnen versterken bij het ruilen van grond. Het biedt flexibiliteit.’ Maar er zitten ook haken en hogen aan grondbanken voor woningbouw. Mens: ‘Het moet niet zo zijn dat de provincie een concurrerende rol gaat spelen op de grondmarkt. Gemeenten willen dan wel goede afspraken over wie zich op welke grond richt, zodat gemeenten en provincie bij de aankoop van grond van woningbouw niet in elkaars vaarwater gaan zitten.’