Decentrale overheden bezorgd over Defensieplannen

Behalve een vliegbasis voor F-35 gevechtsvliegtuigen op Lelystad Airport krijgt Flevoland ook een nieuwe kazerne bij Zeewolde. Dat staat in de uitbreidingsplannen van Defensie. Verder komt er nieuwe munitieopslag in Staphorst en in het Friese Kollumerwaard. En de activiteiten op vliegbasis Deelen bij Arnhem worden flink opgeschroefd. Bij provincies en gemeenten leven veel zorgen over de plannen.

Meer laagvliegen

Een andere belangrijke wens van Defensie is om veel meer met helikopters te kunnen laagvliegen. Daar zijn zeven nieuwe gebieden voor gevonden. Over vijf jaar moet laagvliegen in bijna heel Zeeland mogelijk zijn, maar ook in flinke delen van Noord-Holland, Overijssel, Noord-Brabant en Utrecht. Met F-35's moet meer geoefend worden op de Noordzee en bij Vlieland wil het ministerie met zwaardere bommen gaan oefenen. De provincie Zeeland heeft zorgen over de effecten van laagvliegende helikopters op onder meer de natuur en landbouw. 'Hoewel we begrip hebben voor de noodzaak van Defensie-activiteiten, blijft onze zorg wel hoe we effecten op natuur, landbouw, recreatie en woonomgeving zoveel mogelijk kunnen voorkomen', zegt gedeputeerde Dick van der Velde.

Uitbreiding munitieopslag

Defensie heeft het aanbod van Staphorst aangenomen en breidt de munitieopslag in de Overijsselse gemeente uit. Staphorst was aanvankelijk niet in beeld, tot wethouder Lucas Mulder vorig jaar op een informatiebijeenkomst van Defensie zijn gemeente aanbood als optie. Het ministerie geeft Staphorst nu de voorkeur boven locaties in Weerselo (Overijssel) en Biddinghuizen (Flevoland). 'Onze nationale veiligheid is een zaak van ons allemaal. In Staphorst kunnen en willen we daaraan bijdragen', zegt burgemeester Jan ten Kate. 'Daarom hebben we een stap naar voren gezet en zijn we in gesprek gekomen met Defensie.'

Vrees voor geluidsoverlast

Het dicht bij de Veluwe gelegen Deelen krijgt in de plannen een korte onverharde baan voor het oefenen van tactische landingen met transportvliegtuigen. Het gaat om maximaal 240 vluchten. Er wordt hier al geoefend met helikopters en dat wordt uitgebreid naar maximaal 14.200 helikoptervliegbewegingen. Ook worden hier zware drones voor het vervoer van vracht gestationeerd. De provincie Gelderland heeft zorgen over de toename van het aantal vluchten op vliegveld Deelen. Gedeputeerde Staten willen geen commerciële, laagvliegende vliegtuigen boven Gelderland, maar hebben daarover nog geen harde garanties gekregen van het rijk. De Gelderse politiek vreest geluidsoverlast door vliegtuigen van en naar Lelystad Airport die mogelijk over natuurgebied de Veluwe gaan.

Arnhem bezorgd

De gemeente Arnhem wil Defensie best extra ruimte geven, maar niet ten koste van de natuur op de Veluwe. Het gemeentebestuur is bezorgd over de 'stapeling van functies' die Defensie bij de Gelderse stad voor ogen heeft. 'Arnhem is niet tegen Defensie, we zijn voor natuur', zegt wethouder Cathelijne Bouwkamp (GroenLinks). Ze noemt Arnhem 'de hoeder' van 'een van de mooiste en meest kwetsbare natuurgebieden van Nederland', doelend op de Veluwe. 'We begrijpen dat de veiligheidssituatie in de wereld om versterking vraagt. Daarom willen we kijken wat wél past en duidelijk zijn over wat niet. We zijn voor natuur, evenwicht en een gezonde leefomgeving. Die waarden moeten we beschermen, juist ook als het spannend wordt.'

Ingrijpende maatregelen

Defensie wil voorbereid zijn op een grootschalig conflict. Het krijgt sinds de Russische inval in Oekraïne veel meer geld. Het ministerie wil groeien naar 100.000 man en veel meer gaan oefenen. Defensie zegt te hebben gekeken naar een 'minimale behoefte' aan extra ruimte. Dat neemt niet weg dat er lokaal ingrijpende maatregelen worden genomen.

Sloop van huizen en bedrijven

Enkele tientallen huizen en bedrijven moeten worden gesloopt of verplaatst om de uitbreiding mogelijk te maken. Dat speelt vooral in Flevoland. Voor de kazerne moeten negen boerenbedrijven verdwijnen, net als 387 hectare landbouwgrond en 245 hectare natuur. Bij Lelystad gaat het om dertien huizen en bedrijven. De gemeente Zeewolde baalt van de locatiekeuze van Defensie. De gemeente had een voorkeur voor Oosterwold, een landbouw- en natuurgebied tussen Zeewolde en Almere. Defensie heeft echter gekozen voor een locatie aan de Spiekweg, iets buiten de woonkern. 'Dat Defensie op deze manier aan ons advies is voorbijgegaan, roept vragen op over de mate waarin wij als lokale overheid serieus worden genomen en onze belangen worden meegewogen bij dit impactvolle besluit', aldus de gemeente. Het college gaat Defensie om opheldering vragen.

Stikstofruimte en netcongestie

Er zijn ook de nodige beperkingen, erkent Defensie. Het gaat dan om zaken als stikstofruimte en netcongestie. 'Op het onderdeel stikstof zal per deelproject locatiespecifiek moeten worden onderzocht wat de oplossingsmogelijkheden zijn', aldus Defensie. Vertraging is ook mogelijk door de schaarse netcapaciteit. Veel plannen moeten tussen 2030 en 2035 worden gerealiseerd.

Gezamenlijk gebruik Budel

Een deel van de plannen was al eerder uitgelekt zoals het weer in gebruik nemen van de kazerne in Budel waar nu nog een azc is. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) gaat samen met Defensie onderzoeken hoe het kazerneterrein in Budel vanaf 2028 gezamenlijk gebruikt kan worden. Volgens het COA is de locatie in Budel 'een cruciale en onmisbare schakel in de Nederlandse asielketen'. 'Budel en Ter Apel zijn de enige twee locaties waar asielzoekers hun asielprocedure kunnen starten', meldt een woordvoerder. 'Samen met Defensie zullen wij gaan verkennen hoe de locatie in deze periode gedeeld te gebruiken en we zullen samen op zoek gaan naar een mogelijk duurzaam alternatief voor daarna.'

Minder opvangplekken

Vrijdag stemde de gemeente Cranendonck, waar Budel onder valt, ook in met een nieuwe omgevingsvergunning voor het azc. Ook is er een nieuwe bestuursovereenkomst voor de opvanglocatie vanaf 2028. Daarin is afgesproken dat het aantal opvangplekken teruggaat van 1500 naar 960. Het COA is al begonnen met het verminderen ervan. Verder wordt de centrale ontvangstlocatie verkleind van 1200 naar 300 plekken. Dat is een locatie waar asielzoekers direct na hun aanmelding naartoe gaan. Het COA zegt ook in gesprek te gaan met de betrokken ministeries en met gemeenten 'waar in het zuiden van Nederland de huidige opvang- en aanmeldcapaciteit van azc Budel naartoe zou kunnen als deze locatie zou sluiten'.

Provincie Flevoland teleurgesteld

Ook al uitgelekt was de wens om F-35's te stationeren op Lelystad Airport. Daar wil Defensie medegebruiker worden van een burgervliegveld waar vakantievluchten vertrekken. Maar de Tweede Kamer ziet daar niets in, ook coalitiepartijen BBB en NSC verzetten zich hiertegen. Het voornemen is dat het kabinet eind dit jaar tot een definitief oordeel komt. De provincie Flevoland is teleurgesteld dat het kabinet nog geen besluit heeft genomen over de vakantievluchten. Voor de stationering van F-35's stellen de provincie en de gemeente als eis dat het vliegveld ook opengaat voor burgerluchtvaart. Arjen Gerritsen, de commissaris van de Koning in Flevoland, noemt het 'onbegrijpelijk' dat het kabinet hierover nog geen besluit heeft genomen. Volgens hem worden de regio 'economische kansen onthouden' zolang er geen vakantievluchten naar Lelystad Airport mogen komen. Gerritsen herhaalt de eis dat Flevoland 'alleen onder deze voorwaarde aan medegebruik door Defensie kan meewerken'. 

Lelystad woedend

De gemeente Lelystad is zelfs 'woedend' op het kabinet. De gemeente voelt zich geschoffeerd, zegt burgemeester Mieke Baltus. 'Na vijftien jaar wachten laat ook de huidige politiek in Den Haag zich kennen als onbetrouwbare partner', aldus Baltus. De gemeente is 'buitengewoon ontstemd en diep verontwaardigd' over het nieuwe uitstel. 'Voor Lelystad is het onbespreekbaar en onaanvaardbaar dat er alleen jachtvliegtuigen komen, zonder maatschappelijk en economisch rendement voor de omgeving', meldt de gemeente. 'Lelystad heeft begrip voor de nationale veiligheidsopgaven, maar deze mogen niet onevenredig ten koste gaan van de lokale belangen.' Baltus zegt er 'zonder meer vanuit te gaan' dat het kabinet alsnog besluit Lelystad Airport te openen voor commerciële passagiersvluchten. 'Wij zien het besluit tot uitstel als een schoffering van het bestuur van Lelystad en de provincie Flevoland.'