Steeds meer gemeenten zetten in op de ontwikkeling van een innovatiecluster. In het tweede deel van dit tweeluik zoomen we in op Eindhoven, dat eerder dit jaar zelf het bestaande gebouw Brainport Industries Campus 1 heeft aangekocht. Een opvallende stap, maar volgens verantwoordelijk wethouder Stijn Steenbakkers niet meer dan logisch: ‘Het vastgoed op onze campussen is van groot strategisch-economisch belang.’
‘De motortjes van ons verdienvermogen’
Voor Eindhoven zijn de zes campussen van levensbelang voor de stedelijke economie. De gemeente is er zelfs vaak grondeigenaar.
Top-innovatiemilieus
Wie afgaat op de cijfers, snapt dat gemeenten een innovatiecluster willen ontwikkelen. Want ook al is niet elk initiatief succesvol, Buck Consultants International (BCI) berekende in 2024 dat in de zesenhalf jaar daarvoor 22.000 nieuwe arbeidsplaatsen in dit soort gebieden waren gerealiseerd. Het ging om 3.000 bedrijven op de twintig belangrijkste campussen en science parks van Nederland. Volgens Casper Wolf van BCI bevinden dertien van deze twintig campussen zich inmiddels in een volwassen fase met top-innovatiemilieus.
Wisselwerking
Wolf schrijft het succes van de campussen toe aan de wisselwerking tussen kennisinstellingen en nabijgelegen bedrijven, waardoor kennis sneller kan worden omgezet in nieuwe bedrijvigheid, vaak via interdisciplinaire samenwerking. ‘De campussen nemen een centrale positie in bij het vinden van high tech, innovatieve en praktisch toepasbare oplossingen voor grote maatschappelijke uitdagingen, zoals vernieuwing en verduurzaming van de economie, betere zorg, klimaatbestendigheid, gezonde voeding en brede welvaart’, zegt de consultant.
Zes campussen
Een campus, science park of innovatiedistrict binnen de gemeentegrenzen blijkt goed te zijn voor de lokale economie en de werkgelegenheid. Maar hoe zorg je er als gemeente voor dat zo’n innovatiecluster goed blijft functioneren? Binnen de regio Brainport Eindhoven zijn maar liefst zes campussen te vinden. Ze worden gezien als een onmisbare economische basisinfrastructuur. Daarom stelde de gemeenteraad van Eindhoven in 2021 al een strategie vast waarin het belang van de campussen in de lichtstad werd onderstreept. Een belangrijk onderdeel van die strategie: meer grip vanuit de overheid op de grond- en vastgoedontwikkelingen op de campussen.
Op de Brainport Industries Campus hebben we 80 procent van de grond in eigendom
Grondbezit
‘De gemeente Eindhoven voert een actief grondbeleid en heeft op meerdere campussen grondbezit. Op de Brainport Industries Campus hebben we bijvoorbeeld 80 procent van de grond in eigendom, op Strijp-S zitten we in een PPS-constructie en zijn we voor 50 procent eigenaar’, zegt verantwoordelijk wethouder Stijn Steenbakkers (CDA). ‘Daarnaast is er een intensieve samenwerking tussen alle zes de campussen in de regio Brainport Eindhoven. Het zijn de motortjes van ons verdienvermogen.’
Erfpacht
Bij de ontwikkeling van de volgende fase op de Brainport Industries Campus, zoals bij BIC 2 en de uitbreiding van ASML op BIC Noord, geeft de gemeente de grond in erfpacht uit. ‘Dan hebben we daar altijd via dat erfpachtconstruct meer grip. We hebben dan invloed als een campusgebouw van eigendom wisselt en we kunnen als voorwaarde stellen dat het eerst bij de gemeente aangeboden moet worden’, geeft Steenbakkers aan. Maar de grond van BIC 1 is tien jaar geleden – ‘in een ander tijdperk’ – verkocht aan een ontwikkelaar. ‘Dat was een prima partij die ook risico durfde te nemen. Maar na circa vijf jaar werd bij de volgende fase in de ontwikkeling het gebied verkocht aan een private equity-partij. In dit geval eentje uit Londen die het in vier tot vijf jaar helemaal opvult. Ook dat is nog niet zo’n punt, maar de fase daarna is onzekerder.’
Private equity
Want de vraag is wat voor partij een gebied of campusgebouw na nog eens vijf jaar dan weer overneemt. Op een dergelijk moment is in de ontwikkeling van een campus juist een eigenaar nodig die stabiliteit brengt. Die, zoals Steenbakkers dat noemt, ‘de genade van de lange lijn, voor een economische ontwikkeling voor ogen houdt. Terwijl voor private equity-firma’s en vastgoedpartijen natuurlijk de huuropbrengsten van cruciaal belang zijn. Daarom heb ik meerdere keren contact gehad met de CEO van die Londense private equity-partij in Londen en heb ik gezegd: “Als je de campus wilt verkopen, denk dan aan ons.” En dat is ook gebeurd.’
Een onderwijsinstelling kan niet hetzelfde betalen als een commercieel bedrijf
Mismatch
De wethouder schetst het risico van een mismatch tussen de (huur)opbrengsten van het vastgoed en de maatschappelijk-economische functie van een campus. Want natuurlijk zijn er draagkrachtige bedrijven gevestigd die een relatief hoge huur op kunnen brengen, maar er zijn ook startups en onderwijsinstellingen nodig in een gezond innovatief ecosysteem. Die kunnen veel minder betalen. ‘Nu zit op BIC 1 een opleiding van SUMMA, een mbo-instelling. State of the art, met de nieuwste machines. En de leerlingen gaan bijna allemaal een op een bij bedrijven op de campus werken, omdat ze elkaar ook tegenkomen tijdens de lunch. Maar het is wel een onderwijsinstelling en die wordt op een bepaalde manier bekostigd. Een private equity-firma kijkt gewoon naar de huurprijzen per vierkante meter. Maar een onderwijsinstelling kan niet hetzelfde betalen als een commercieel bedrijf, terwijl het onderwijs cruciaal is voor een ook in de toekomst succesvolle campus.’
Ecosysteem
Op den duur wordt het risico dan groot dat een dergelijke onderwijsinstelling uit het gebouw vertrekt. Steenbakkers: ‘En dat is precies waar het om gaat. Want met zo’n vertrek beschadig je het ecosysteem dat nodig is voor de innovatie op de langere termijn. Als overheid is het onze taak om de randvoorwaarden te scheppen. Om een innovatie-ecosysteem zo veel mogelijk te laten floreren en zo stabiel mogelijk te laten zijn. Wij denken na over de langere termijn. Wat overigens niet wil zeggen dat wij als gemeente 100 procent van de aandelen van BIC 1 in bezit houden. Daarover worden al gesprekken gevoerd met andere partijen, ook met een lange termijn investeringshorizon.’
Je wilt niet dat dit in verkeerde buitenlandse handen kan vallen
Logische stap
Hoe ongebruikelijk het ook mag overkomen, volgens de Eindhovense bestuurder was het voor zijn gemeente een logische stap om de Brainport Industries Campus aan te kopen. Het belang van de campus ontstijgt de gemeentegrenzen. ‘Het nieuwe verdienvermogen, de nieuwe technieken – dit gaat om een fundamenteel Nederlands belang. Je wilt niet dat dit in verkeerde buitenlandse handen kan vallen, ook al biedt de wet Vifo [Veiligheidstoets, fusies en overnames, red.] daarvoor de nodige bescherming. Het is meer dan verstandig dat Nederland zich hier actief en betrokken toont, omdat het zich uiteindelijk in economische groei, in innovatie terugbetaalt.’
Kurk
Steenbakkers constateert dat het vervoeren van mensen en goederen nog steeds als belangrijker wordt gezien dan de nieuwe economie. ‘We vinden het heel normaal dat het rijk bij KLM of bij Schiphol de helpende hand biedt. Of bij de Rotterdamse haven. Maar de nieuwe economie, die high tech maak-economie, dát is onze kurk van de toekomst. Of het nou gaat om AI, quantum of chips – het zit allemaal hier. Je moet als overheid controle houden over die plekken. Het besef dat deze economie essentieel is voor onze toekomst is er, maar mag in Den Haag nog wel wat sterker worden ontwikkeld.’
Dit is het laatste deel van een tweeluik over innovatiedistricten. Het eerste deel ging over Purmerend. Lees het hele verhaal in BB20 (inlog).
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.