Woningdelen en woningsplitsen: van ‘nee, tenzij’ naar ‘ja, mits’

Met alleen nieuwbouw lossen we het woningtekort niet op. Woningdelen en woningsplitsen kunnen een oplossing bieden. Toch blijft gemeentelijk beleid regelmatig hangen in het beperken van risico's. Dat is jammer, want betere benutting van de bestaande handelingsruimte biedt volop kansen om snel en duurzaam extra woonruimte te creëren. Onderzoek van Companen in opdracht van Natuur & Milieu laat zien dat gemeenten met gerichte aanpassingen in beleid en uitvoering veel meer kunnen doen dan ze nu denken.

Onbenut potentieel

In nogal wat gemeenten zit letterlijk ruimte in woningen die nu niet of nauwelijks worden benut. En twee derde van alle gemeenten heeft inmiddels beleid voor woningdelen en/of woningsplitsen. Opvallend is dat dit beleid meestal vooral is ingericht om te reguleren en begrenzen. En dat veel gemeenten woningdelen en –splitsen zowel stimuleren als beperken. ‘Ja, mits’ is zelden het vertrekpunt.  

Voordelen van woningdelen en woningsplitsen

Vrijwel alle gemeenten zien in delen en splitsen extra kansen voor aandachtsgroepen die nu moeilijk een woning vinden. Ze onderkennen meer voordelen:  

• Woningdelen helpt eenzaamheid tegengaan. Woningdelen biedt flexibiliteit; een gedeelde woning kan later weer regulier worden gebruikt. 
• Woningsplitsen levert extra woningen op zonder nieuwbouwlocaties. 
• Woningsplitsen gaat sneller dan bouwen, met veel minder materiaalgebruik en daarmee een veel lagere CO₂-uitstoot. 
• In kleinere gemeenten kan verdichting via splitsen ook helpen voorzieningen in stand te houden, bijvoorbeeld in dorpskernen met vergrijzing. 

Wat houdt gemeenten tegen?

Als de voordelen van woningdelen en woningsplitsen zo duidelijk worden onderkend, waar zit dan de belemmering? In ons onderzoek noemt ongeveer 80% van de gemeenten de parkeernorm, en een derde ziet die zelfs als het meest zwaarstwegende knelpunt. Daarnaast maakt 65% zich zorgen over overlast en concentraties van specifieke doelgroepen, zoals studenten of arbeidsmigranten. Bijna 40% voorziet druk op ambtelijke capaciteit, omdat doorgaans een vergunningstelsel en handhaving nodig zijn. Het zijn vaak terechte punten, maar het hoeven niet per se dealbreakers te zijn.

Benut bestaande handelingsruimte

Woningdelen of –splitsen vraagt niet om nóg een beleidsnota, maar om een andere basisreflex. Van risico’s vermijden naar kansen grijpen met slimme randvoorwaarden. En daarvoor hebben gemeenten meer handelingsruimte dan ze nu benutten. Ook zonder grote stelselwijzigingen is veel mogelijk. Welke stappen kunnen bijvoorbeeld direct worden gezet? 

• Benader parkeerdruk vanuit de omstandigheden in de praktijk en niet als harde rekensom. Verlaag waar dat past de parkeernorm, of hanteer maatwerk in plaats van één uniforme norm.
• Gebruik de leefbaarheidstoets niet als generiek slot op de deur, maar stem de beslissing over delen of splitsen af op wat een specifieke buurt of straat aankan: streng waar nodig, ruimhartig waar het kan.
• Kijk kritisch naar de hoeveelheid regels en vergunningplichten. Waar is bij woningdelen of woningsplitsen strakke regulering – en daarmee extra ambtelijke capaciteit – nodig? En waar kun je de teugels laten vieren zonder grote risico’s?

Maak ruimte in jouw gemeente

Neem ook binnen jouw gemeente met durf het initiatief om parkeernormen te herijken, definities aan te passen, leges te verlagen, en/of kritisch te kijken naar leefbaarheidstoetsen en de impact op benodigde capaciteit. Met kleine aanpassingen kun je grote effecten bereiken. Zo ontstaat concrete ruimte voor extra, betaalbare en duurzame woonplekken voor inwoners die nu aan de kant staan.