Kabinetsformatie: 100.000 woningen – maar wat kozen we eigenlijk?

Lijsttrekkers voerden in aanloop naar de verkiezingen op 29 oktober 2025 stevige debatten. Waarom zou het de eigen partij wel (en vooral: de andere partij niet) lukken om 100.000 woningen bij te bouwen? Want dat er gebouwd moet worden, daar zijn alle partijen het over eens. D66 beloofde zelfs tien nieuwe steden.

Of we in de toekomst daadwerkelijk kunnen verhuizen naar een Tom de ’s Gravenhage, een Jan Terlouwersoog of een Alexander Pechtoldambt, zal sterk afhangen van de formatie en de coalitie die daar vervolgens uit rolt. Inmiddels namen D66 en CDA het initiatief. Welke partijen sluiten zich bij hen aan? Companen zet alvast drie mogelijke coalities op een rij.

1. Centrumrechtse coalitie (D66, CDA, VVD, eventueel aangevuld met kleinere partijen zoals JA21, BBB en CU) 

Wat gaat deze coalitie doen om Nederland uit de wooncrisis te helpen?

• Leve de markt

Nog meer dan een eventuele middencoalitie, zet deze coalitie in op verlaging van de regeldruk (het programma STOER). Het belang van het realiseren van woningen weegt zwaarder dan kwalitatieve ambities rond bijvoorbeeld circulariteit, toekomstbestendigheid, en het beschermen van de salamander en de vleermuis. Er moet nou eenmaal sneller gebouwd worden, en dan – wat dit kabinet betreft – met name koopwoningen. Daarnaast is betere benutting van de bestaande voorraad een kans om de meest kwetsbaren te huisvesten, zonder dat de businesscase te zeer onder druk komt te staan.

De verplichting uit de concept-Wet versterking regie volkshuisvesting om van alle nieuwbouw minstens 30% sociale huur te realiseren, wordt genuanceerd met meer mogelijkheden voor maatwerk, of gaat er helemaal af. Het zijn met name de marktpartijen die ruim baan krijgen van deze coalitie. De corporaties krijgen geen ruimte om zich ook op de middenhuurmarkt te begeven. Voor woningeigenaren geldt: de hypotheekrenteaftrek blijft ongemoeid.

• Zorg is eigen verantwoordelijkheid

De hoge collectieve uitgaven voor zorg zijn deze partijen een doorn in het oog. Daarom voert deze coalitie – meer dan vorige coalities – een bezuinigingsoperatie uit. Het organiseren van zorg is primair een eigen verantwoordelijkheid. Private zorginitiatieven worden toegejuicht. De mensen die dit niet kunnen betalen, worden voor ondersteuning afhankelijker van hun naasten. 

• Verduurzaming op het tweede plan

Onder druk van D66 wil deze coalitie nog wel het een en ander doen op het gebied van verduurzaming. Maar veel prioriteit krijgt het niet. Waar de keuze moet worden gemaakt tussen nieuwbouw en verduurzaming, kiest deze coalitie altijd voor de eerste optie.

2. Middencoalitie (D66, CDA, VVD en GroenLinks-PvdA)

Stel dat Dilan Yeşilgöz alsnog zwicht voor de charmes van Rob Jetten. En dat hij uiteindelijk toch zijn middenkabinet krijgt. Welk woonbeleid gaat deze coalitie dan voeren?

• Bouwen, bouwen, bouwen

De partijen vinden elkaar in de woningbouwopgave. Deze coalitie zet in op een grootschalige woningbouwcampagne, met als doel 100.000 woningen per jaar. Dit gaat gepaard met forse overheidsinvesteringen. Daarnaast ziet dit kabinet betere benutting van de bestaande woningvoorraad als een kans om mensen in hun eigen wijk of dorp oud te laten worden. Of om starters op weg te helpen bij hun eerste stap op de woningmarkt. Verder verwacht deze coalitie dat versnelling van bouwprocedures en verlaging van de regeldruk al zoden aan de dijk zet.

Waar GroenLinks-PvdA in dit kabinet aandacht besteedt aan het realiseren van meer sociale huurwoningen, legt de VVD het accent op doorstroming naar (duurdere) koopwoningen en op het investeringsklimaat. Enerzijds krijgen binnenstedelijke woonmilieus en ontwikkeling van stationslocaties een accent. Maar ook de suburbane gebieden krijgen ruimte voor nieuwe uitleglocaties. Op het platteland kan er in alle dorpen ‘een straatje bij’. Dit voor het behoud van leefbaarheid, de kracht van de community en kansen voor starters en ouderen in hun eigen dorp. Het gevolg is een veelheid aan woningbouwlocaties met zowel koop- als huurwoningen, en landelijke en stedelijke woonmilieus.

• Wonen met zorg: door op oude voet  

De afgelopen jaren werd op het gebied van wonen en zorg meer ingezet op zelfredzaamheid. Het ligt niet voor de hand dat deze coalitie veel aan dit beleid verandert. Een nieuwe generatie ouderen wil pas naar een verpleeghuis als het echt niet anders kan. En daar sluit het beleid van deze coalitie op aan. Op die manier blijft de ouderenzorg nog enigszins betaalbaar. Dat is essentieel, zeker gezien de door de vier partijen beloofde investeringen in defensie. Daarom zal ook deze coalitie zich met name focussen op het voorkomen van zorg door sociaal contact en welzijnsactiviteiten te bevorderen. Het belang van de gemeenschap staat voorop.

• Verduurzaming nog altijd van belang

De coalitie blijft zich inzetten voor de verduurzaming van de bestaande voorraad. Zolang deze verduurzamingsoperatie nog kansen biedt voor innovatieve bedrijven, zal ook de VVD hieraan meewerken. Bij nieuwbouw zijn aanvullende duurzaamheidseisen niet nodig, omdat nieuwe woningen al veel duurzamer zijn en de markt dit wel oppakt.

3. Solidariteitscoalitie (D66, CDA, GroenLinks-PvdA, aangevuld met kleinere partijen zoals SP, PvdD, CU en Denk)

Het was de afgelopen vijftien jaar ondenkbaar, maar een coalitie zonder VVD blijkt mogelijk. De gesprekken tussen Jetten, Bontenbal en Yeşilgöz liepen op niets uit. Uiteindelijk werd gekozen voor een soort ‘Frankenstein-coalitie’ met partijen die elkaar vonden op het thema solidariteit.

• Leve de corporatie

De partijen zetten zich in voor een grotere rol van de overheid en een sterke corporatiesector. Zij moeten er samen voor zorgen dat er voldoende betaalbaar aanbod komt, zodat ook de meest kwetsbaren een woning kunnen bemachtigen. Dit kabinet komt met kostbare plannen, met daarin forse financiële steun voor sociale huur, middenhuur en betaalbare koopwoningen. Deze worden deels gefinancierd door de hypotheekrenteaftrek geleidelijk af te bouwen.

• Een duurzame woningvoorraad

Al zijn de ambities op nieuwbouw nog zo groot, dit mag niet ten koste gaan van het milieu. Nieuwbouw is circulair, klimaatbestendig en natuurinclusief. Er is veel aandacht voor verbetering van de bestaande woningvoorraad. En de coalitie zet zwaar in op goede benutting van de overmaat die daarin aanwezig is. Het is deze partijen er ook veel aan gelegen om stappen te zetten op het gebied van de stikstofproblematiek. Uitkoop van boeren – of de omzet naar natuurvriendelijke landbouw – wordt actief gestimuleerd, met een gunstige regeling op verzoek van het CDA en de ChristenUnie. De vrijkomende landbouwgrond kan vervolgens weer gebruikt worden voor het realiseren van nieuwe woningen en landelijke uitloopgebieden.

• Toegang tot zorg voor kwetsbaren

Deze coalitie kiest voor een woonzorgbeleid waarin de meest kwetsbaren centraal staan. Voor hen moet het nog altijd mogelijk zijn om eenvoudig, en in de eigen beschutte omgeving, professionele zorg te ontvangen. Het door de SP bepleite Nationaal Zorgfonds komt er weliswaar niet, maar de partijen hebben wel aandacht voor de betaalbaarheid van zorg voor mensen met een smalle portemonnee. Ook als dat ten koste gaat van de staatskas.

Al met al blijven de klassieke tegenstellingen tussen overheidsregie of markt bestaan. Met daarbij de vraag of volkshuisvesting een sobere en doelmatige voorziening is voor de meest kwetsbaren, of juist een kwalitatief thuis voor mensen met een laag inkomen. En de vraag of welvaart via waardestijging wordt ondersteund, of dat wordt ingezet op nivellering. Maar ook bij zorg en andere domeinen zie je vergelijkbare dilemma’s. Welke coalitie het ook wordt; in het regeerakkoord zal een stevige ambitie over woningbouw staan.