Gemeenten dreigen dakloze moeders met afnemen kinderen

Gemeenten weigeren dakloze moeders geregeld toegang tot de maatschappelijke opvang en gebruiken daarbij het dreigement dat hun kinderen kunnen worden afgenomen. Dat blijkt uit onderzoek van Platform Investico voor Trouw en De Groene Amsterdammer.

Moeders die zich bij een loket melden voor noodopvang krijgen te horen dat ze ‘zelf iets moeten regelen’, en dat anders Veilig Thuis zal worden ingeschakeld. In enkele gevallen werd ronduit gezegd dat de gemeente het kind zou meenemen wanneer moeder en kind op straat zouden worden aangetroffen. Gemeenten gebruiken dit dreigement als drukmiddel nog voordat het recht op opvang überhaupt is beoordeeld, zo blijkt uit het onderzoek. Volgens advocaten en hulpverleners gebeurt het vooral in Amsterdam, Rotterdam en Almere, maar ook in zeker zes andere gemeenten, waaronder Den Haag en Groningen.

Vrouwen van kleur

De getroffen groep bestaat vooral uit vrouwen van kleur, moeders zonder Nederlandse nationaliteit met een kind dat wel Nederlander is, en vrouwen die na verblijf in het buitenland dakloos terugkeren. Verschillende moeders vertellen dat zij met een pasgeboren kind of peuter aanklopten bij de opvang, maar zonder onderdak en zonder alternatief werden weggestuurd. In sommige gemeenten werd zelfs voorgesteld het kind tijdelijk in een pleeggezin te plaatsen, terwijl de moeder zelf geen opvang kreeg. Hulpverleners benadrukken dat deze aanpak gezinnen onnodig uiteenrukt en grote psychische schade veroorzaakt.

In strijd met de wet

Volgens advocaten, hulpverleners en lokale ombudsmannen – Investico sprak met 26 van hen - is deze praktijk in strijd met de wet. Dakloosheid is op zichzelf geen grond voor een uithuisplaatsing. Alleen een rechter kan besluiten een kind uit huis te plaatsen. Gemeenten hebben juist de wettelijke plicht gezinnen bij elkaar te houden en passende opvang te bieden wanneer kinderen anders op straat belanden. Dat verschillende rechtbanken de afgelopen jaren besluiten van gemeenten hebben teruggedraaid, laat volgens de advocaten zien dat de belangen van het kind in deze situaties onvoldoende worden meegewogen. In Amsterdam gebeurde dit alleen al de afgelopen drie jaar zeker tien keer.

Toch blijven de signalen zich opstapelen. Hulpverleners melden dat moeders vaak geen hulp meer durven zoeken, uit angst dat contact met de gemeente automatisch leidt tot een melding bij Veilig Thuis. Veilig Thuis zelf benadrukt dat dakloosheid geen criterium is voor meldplicht. Het valt niet onder kindermishandeling of huiselijk geweld. Gemeenten reageren dat zij meldingen noodzakelijk achten wanneer een kind in een ‘onveilige situatie’ dreigt te belanden, maar erkennen dat moeders zich bedreigd kunnen voelen.

Gemeenten creëren onveiligheid

Juridische deskundigen spreken van een ernstige schending van kinderrechten en mensenrechten. Door opvang te weigeren en te dreigen met uithuisplaatsing creëren gemeenten volgens hen juist de onveiligheid die zij zeggen te willen voorkomen. De onzekerheid en stress die deze moeders ervaren, zijn volgens hulporganisaties symptomatisch voor een opvangsysteem dat niet is ingericht op kwetsbare gezinnen — maar dat dat wel zou moeten zijn.