Afstandsnorm turbines: Chris Jansen (PVV) zet een rood kruis

Staatssecretaris Chris Jansen van Infrastructuur en Waterstaat heeft letterlijk een rood kruis gezet door een ambtelijk advies, en het daarna naar de Tweede Kamer gestuurd. Aanleiding is berichtgeving eerder deze week in dagblad de Telegraaf over een twist tussen klimaatminister Sophie Hermans en Jansen over een langverwachte, nieuwe afstandsnorm voor windturbines.

De staatssecretaris heeft de bevoegdheid de norm vast te leggen. Maar diens besluit heeft rechtstreeks invloed op hoeveel ruimte er in Nederland is voor windturbines. ‘Mijn voornemen is dat er een afstandsnorm wordt vastgesteld van 4x de tiphoogte’, schrijft Jansen in zijn korte Kamerbrief. Dat is veel te streng voor klimaatminister Hermans. In de huidige concept-norm, die nog stamt uit de tijd van het vorige kabinet, is het voorstel: twee keer de tiphoogte.

WEL nog versturen

In de beslisnota bij de Kamerbrief staat dan ook : ‘Het ambtelijk advies is de brief niet te versturen zonder afstemming met andere partijen (kabinet als ook andere overheden). Met name richting de departementen en bewindspersonen van KGG en VRO.’ Bij de beslisnota is echter later de kanttekening toegevoegd: ‘Deze brief WEL nog versturen naar de Tweede Kamer. Afstemming is niet noodzakelijk.’

Al jaren is bekend dat een zo strenge norm een groot ruimtelijk effect heeft. In 2023 liet de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) onderzoek doen naar de opties. In deze studie stond: ‘In de meeste RES-regio’s neemt het technisch plaatsingspotentieel voor windenergie sterk af bij een afstandsnorm van 3x en 4x tiphoogte ten opzichte van alle woningen; in sommige regio’s tot onder het niveau van de ambitie of zelfs tot bijna nul.’

Windmolenvrij.nl

Al sinds juni 2021 wachten lokale overheden op nieuwe landelijke milieunormen voor de plaatsing van windturbines. In de voorzomer van dat jaar had de Raad van State namelijk geoordeeld dat de destijds bestaande normen voor onder meer slagschaduwen en geluidsoverlast niet rechtsgeldig waren. De reden was dat ze nooit een milieubeoordeling hadden ondergaan. Aanleiding was een rechtszaak aangespannen door Stichting Oldambt Windmolenvrij.nl. Deze Groningse actiegroep verzette zich tegen de uitbreiding van een windpark bij Delfzijl. In de toenmalige regels zat overigens geen enkele afstandsnorm. Sindsdien moeten lokale overheden zelf milieunormen onderbouwen en vastleggen.

Al in oktober 2023 gingen nieuwe landelijke concept-normen in consultatie, met daarin dit keer een afstandsnorm van twee keer de tiphoogte. Jansens voorganger als staatssecretaris, Vivianne Heijnen, verwachtte toen dat de regels begin 2024 klaar waren. Daarna werd het stil. Na de val van het toenmalige kabinet lag de eerstvolgende deadline op 1 juli 2025.

Onderraad van ministers

Afgelopen april zei Jansen tijdens een commissievergadering in de Tweede Kamer: ‘Dat gaat helaas niet meer lukken, omdat een aantal procedurele stappen gezet moet worden. Dat zal dus iets later worden.’ Binnen het kabinet werd de afstandsnorm een twistpunt in de Raad Fysieke Leefomgeving (RFL), een onderraad van ministers. Afgelopen april viel te lezen in een besluitenlijst dat het besluit over de afstandsnorm werd uitgesteld tot een volgende vergadering van de RFL. Het meest recente overleg stond gepland voor dinsdag 3 juni.

Opvallend genoeg wil de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) juist geen afstandsnorm. Dat beklemtoont ze al jaren. Ook het Interprovinciaal Overleg (IPO) is tegen. Zij pleiten voor maatwerk. ‘Een generieke afstandsnorm is een schijnoplossing’, schreven zij begin dit jaar opnieuw, ‘want het biedt geen milieubescherming voor bewoners en belemmert tegelijkertijd het versnellen van woningbouw, alsook beperkt de mogelijkheden voor lokale energieoplossingen en het aanpakken van de verstopping op het elektriciteitsnet. Geluidshinder gaat het ook niet tegen, dat is namelijk afhankelijk van de lokale situatie.’

Verzet in Enschede

Het lange wachten op de landelijke turbinenormen was de afgelopen jaren ook een punt van wrijving tussen provincies en gemeenten. De gemeente Enschede bijvoorbeeld verzet zich met hand en tand tegen de plaatsingseisen die de provincie Overijssel stelt. Enschede komt niet in beweging voordat er nieuwe landelijke normen zijn, meldde wethouder Niels van den Berg afgelopen maart. ‘We hebben niet alleen te maken met klimaatdoelstellingen maar ook met welzijn en gezondheid van onze inwoners’, beklemtoonde hij. ‘Dat vraagt om grote zorgvuldigheid, en die ontbreekt in het beleid van de provincie.’

Ook in de provincie Utrecht speelt dit. Eind april namen de provinciale staten een motie aan die het rijk oproept ‘tot versnelde besluitvorming over milieunormen bij windturbines’. In de motie verwijzen de fracties van CDA, VVD en D66 naar een RIVM-rapport over onder andere mogelijke slaapverstoring door windtribunes, dat eind 2026 verwacht wordt. De indieners zeggen dat veel inwoners zorgen hebben over ‘de mogelijke gezondheidsrisico’s’ van windturbines.