Goed opdrachtgeverschap en opdrachtnemerschap

Vroeger kreeg ik weleens een opdracht waarvan ik dacht: wat is hier eigenlijk de bedoeling van? Geen uitgewerkt plan, geen lange toelichting, gewoon een paar zinnen en de vraag om ‘iets op te leveren’. Soms wist je niet precies of je goed zat, maar het gaf wel de kans om iets nieuws uit te proberen. Het prikkelde je creativiteit: van bijna niets toch iets maken. Vaak kwam daar iets verrassends uit, wat je zelf misschien niet eens had verwacht.

Dat soort opdrachten hadden hun charme. Ze gaven ruimte, lieten zien dat er vertrouwen in je werd gelegd en maakten dat je zelf keuzes moest maken. Vooral aan de start van mijn werkcarrière heb ik daar veel van geleerd. Niet alleen over de inhoud, maar ook over hoe ik zelf te werk ga. Ik leerde om dingen uit te zoeken en uit te denken, ook als er geen voorwerk lag. Om informatie bij elkaar te sprokkelen, verbanden te leggen en zelf richting te bepalen. Dat kostte soms meer tijd, maar het gaf ook een waardevolle les: je kunt meer ontdekken door te proberen dan door te wachten tot alles helder is.

Tegenwoordig hebben we het veel vaker over goed opdrachtgeverschap en opdrachtnemerschap. En dat is terecht. In een bijdrage van een kennispartner van Binnenlands Bestuur werd dit nog eens benadrukt: juist nu is het belangrijk dat opdrachten helder zijn, dat verwachtingen worden uitgesproken en dat er vertrouwen is. En dat geldt niet alleen in de samenwerking met externe partijen of grote contracten, maar net zo goed binnen onze eigen organisaties. Tussen leidinggevende en medewerker, tussen teams of gewoon binnen een projectgroep.

Ik merk dat dit onderwerp veel vaker op tafel ligt dan een paar jaar geleden. Misschien komt dat omdat ons werk steeds complexer is geworden, of omdat we met minder middelen en meer druk te maken hebben. Juist dan helpt het als duidelijk is wie wat doet, waar de verantwoordelijkheid ligt en wat je van elkaar mag verwachten. Het scheelt een hoop onduidelijkheid, voorkomt irritaties en maakt dat je samen sneller tot resultaat komt.

Maar goed opdrachtgeverschap betekent niet dat alles tot in detail vastgelegd hoeft te zijn. Het gaat niet om dikke formats of eindeloze schema’s die je moet invullen, als je het aan mij vraagt. De kern zit veel meer in houding en gezond verstand: duidelijke afspraken maken, helder zijn over de kaders, en tegelijk ruimte laten om een opdracht eigen te maken en elkaar kunnen aanspreken als het niet loopt zoals verwacht. Want een opdracht die te strak omlijnd is, kan ook benauwend voelen.

Daarom zie ik de charme van beide kanten. Helderheid en afspraken zorgen voor richting en houvast, maar een beetje openheid kan juist inspireren. Het dwingt je om na te denken, keuzes te maken en verantwoordelijkheid te nemen. Misschien gaat het er dus vooral om dat we niet doorslaan. Te veel vrijheid geeft verwarring, te veel kaders haalt de energie eruit. De kunst zit in het vinden van balans. En als we het helemaal vasttimmeren blijft er geen ruimte meer over voor creativiteit en eigen initiatief.

Wat ik mooi vind, is dat dit gesprek steeds vaker gevoerd wordt. Het laat zien dat we niet alleen kijken naar wat er moet gebeuren, maar ook naar hoe we dat samen doen. En voor wie soms heimwee heeft naar de tijd van alleen maar vage opdrachten: kijk eens naar de klusjeslijst thuis. Geen duidelijke opdrachtgever, wel eindeloze vrijheid. Een beetje zoals een IKEA-handleiding met 200 schroefjes.