PVV lijdt niet onder kabinetsval; kloof verdiept zich

Uit de eerste Ipsos I&O-zetelpeiling na de val van het kabinet-Schoof blijkt dat meeste kiezers de PVV hiervoor verantwoordelijk achten. Dat leidt echter niet tot zetelverlies voor de partij van Wilders. Een substantiële minderheid schaart zich namelijk achter zijn werkwijze waardoor de PVV ook in deze peiling als grootste uit de bus komt. Zo blijkt uit onderzoek in opdracht van de NOS.

Meeste kiezers houden PVV verantwoordelijk

Zes op tien kiezers (61%) houden de PVV verantwoordelijk voor het vallen van het kabinet. PVV-kiezers zelf zien dat helemaal niet zo en wijzen vooral naar NSC (51%). Daarnaast vinden zes op de tien kiezers dat de PVV, met het laten vallen van het kabinet, het partijbelang boven het landsbelang heeft gesteld (17% is het daarmee oneens). Onder PVV-kiezers gaat het om 15 procent.

PVV lijdt niet onder kabinetsval

Ondanks dat de meeste kiezers de PVV als verantwoordelijke aanwijzen voor de val lijdt de partij geen zetelverlies. Als er nu verkiezingen werden gehouden zou de PVV wederom de grootste partij van het land zijn. De PVV kan rekenen op 30 zetels, meer dan naaste achtervolgers GL-PvdA (26) en VVD (23).

‘Op welke partij zou u op dit moment stemmen bij de Tweede Kamerverkiezingen?’ Basis: heeft partij van eerste voorkeur (n = 1.957). 

PVV levert per saldo niet in

Er zijn kiezers die wél teleurgesteld zijn in de beslissing van Wilders. Zij verwijten hem weg te zijn gelopen. “De kans die nu verpest is om Nederland te redden is toch wel door de PVV verprutst”, aldus een kiezer die verleden maand op de PVV wilde stemmen maar nu een voorkeur heeft voor JA21.

Aan de andere kant zijn er ook juist kiezers die vanwege de gebeurtenissen van verleden week uitwijken naar de PVV. Vooral vanuit de VVD. Deze kiezers staan achter het asielbeleid van de PVV en verwijten de VVD strenger beleid te dwarsbomen.

Al met al wint de PVV ongeveer net zoveel kiezers n.a.v. afgelopen week dan dat het er verliest.

VVD in lastig parket

VVD-kiezers zijn sterk verdeeld over de strategie die de liberalen nu moeten kiezen. Vier op tien (42%) vinden dat de VVD de PVV moet uitsluiten van onderhandelingen voor een nieuwe regering, terwijl een derde (34%) het daarmee oneens is. Kortom, bij zowel niet als wel uitsluiten door de VVD bestaat een goede kans dat een omvangrijk deel van de kiezers teleurgesteld raakt. 

Deze verdeeldheid onder kiezers van de VVD spiegelt de tweespalt in het Nederlandse electoraat in het geheel. Circa de helft van de kiezers (48%) vindt dat door uit het kabinet te stappen, de PVV de kans laat liggen om strenger asielbeleid te voeren. Maar er is ook een flinke groep (39%) die begrip heeft voor de keuze van Wilders. Ruim een derde vindt juist dat VVD, NSC en BBB strenger asielbeleid hebben gedwarsboomd door niet op de eisen van Wilders in te gaan.

Kiezers kijken naar VVD en CDA voor nieuwe coalitie

Met nieuwe verkiezingen in aantocht doemt ook de vraag hoe er straks een coalitie gevormd moet worden. Kiezers zien met name een kabinet met CDA en VVD erin voor zich. Als we het 1) aandeel kiezers dat op een partij zou stemmen en 2) het aandeel kiezers dat met een partij zou willen samenwerken in een nieuw kabinet samennemen, komt het CDA op 48 procent en VVD op 48 procent. GL-PvdA (39%), D66 (35%) en PVV (28%) scoren beduidend lager.

Stel dat uw voorkeurspartij deel gaat nemen aan een nieuwe regering, met welke partijen zou u het liefst hebben dat uw voorkeurspartij samen een coalitie gaat vormen? Basis: heeft partij van eerste voorkeur (n = 1.957). 

Rechtse kiezers willen liever met PVV dan met GL-PvdA

We vroegen kiezers ook: met welke partijen wilt u absoluut niet dat uw voorkeurspartij samen een coalitie gaat vormen? De PVV is nu voor de helft (51%) van de kiezers een partij waar niet mee kan worden samengewerkt. Dat is duidelijk meer dan aan de vooravond van de vorige Tweede Kamerverkiezingen (toen: 37%), maar deze stijging zagen we afgelopen april ook al (49%) – de val van het kabinet lijkt hier dus geen verschil in te hebben gemaakt.

In april 2025 was de mening van VVD’ers over PVV hetzelfde als nu: 18 procent ziet samenwerking met de PVV zitten en 41 procent wil dit expliciet niet. Maar over samenwerking met GL-PvdA zijn VVD’ers de afgelopen twee maanden wel negatiever geworden. Negen procent wil wel samenwerken met de partij van Frans Timmermans, 56 procent niet. VVD-kiezers voelen dus duidelijk meer aversie tegen GL-PvdA dan tegen de PVV.

Kloof verdiept zich

Al met al komt een beeld naar boven van een (nog) dieper verdeeld land. Een kleine meerderheid oordeelt negatief over de manier waarop Geert Wilders het kabinet heeft laten vallen en daarvoor er niet in slaagde het beloofde beleid te leveren. Maar een substantiële minderheid (een derde tot circa 40 procent) steunt Wilders of heeft minimaal begrip voor deze werkwijze. Het illustreert een verdere verdieping van de kloof tussen conservatief rechts en de rest van Nederland. 

Het is te zien aan wie met wie in een coalitie wil. VVD-kiezers willen nog minder graag met GL-PvdA in een coalitie dan twee jaar geleden. De weerstand tegen de partij van Timmermans is onder VVD-kiezers groter dan die tegen Geert Wilders. En dit geldt ook voor de leiders zelf. Zowel Wilders als Timmermans worden gemiddeld iets lager gewaardeerd dan drie weken geleden. Maar door hun eigen achterban juist iets beter. Dat betekent dat de kiezers die niet op hun partijen stemmen negatiever over beiden zijn gaan denken. Ook hier neemt de wederzijdse aversie dus toe.

Onderzoeksverantwoording

Dit onderzoek vond plaats van donderdag 5 juni tot vrijdagochtend 6 juni 2025. Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van NOS. In totaal werkten 2.248 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. De steekproef is grotendeels getrokken in het I&O Research Panel. Een deel (n = 182) deed mee via PanelClix. Dit zijn voornamelijk jongeren, lager opgeleiden en respondenten met een niet-westerse achtergrond. 

De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard (CBS). Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken. Bij onderzoek is er sprake van een betrouwbaarheidsinterval en onnauwkeurigheidsmarges. In dit onderzoek gaan we uit van een betrouwbaarheid van 95 procent. Bij een steekproef van n=2.000 en een uitkomst van 50 procent is er sprake van een foutmarge van plus of min 2,2 procent.