Extra aandacht voor integriteit politiek assistent

Er is aanleiding om voor politiek assistenten (PA’s) een eigen samenhangende aanpak op het gebied van integriteit te volgen. Dat staat in het advies van de onlangs overleden oud-topambtenaar Jan Willem Holtslag. Minister Uitermark stelt dat elke PA bij zijn aanstelling goede begeleiding krijgt en het onderwerp integriteit een onderdeel vormt van het introductieprogramma.

Handreiking voor integriteitsgesprek

Naast een verplicht startgesprek en een jaarlijks gesprek met de SG over in ieder geval integriteit adviseert Holtslag ook het meer structureel onder de aandacht brengen van integriteit onder PA’s, onder meer door dilemma’s die zich kunnen voordoen tijdens de werkzaamheden van de PA bespreekbaar te maken. Dat kan door intervisie, maar ook vanuit politieke partijen zelf worden georganiseerd. De minister gaat een handreiking ontwikkelen waarmee de formeel leidinggevende van de PA (niet de SG, maar de directeur Bestuursondersteuning) én de bewindspersoon, het gesprek over integriteit kunnen vormgeven. Dat schrijft ze in een kabinetsreactie op het advies. Ze steunt het idee om vanuit de politieke partij meer aandacht aan integriteit te geven. ‘Daarbij zij opgemerkt dat een PA niet per definitie partijpolitiek gebonden is.’

Werken met dilemmakaarten

De onderlinge gesprekken en die met de leidinggevende en bewindspersoon kunnen worden ondersteund door dilemmakaarten met thema’s die voor PA’s van belang zijn, adviseert Holtslag. Hij noemt dilemma’s die zich kunnen voordoen bij het hanteren van informatie (bijvoorbeeld uit ministerieel overleg), het scheiden van persoonlijke belangen en de dienstuitoefening, privé gedragingen, omgang met geschenken, uitnodigingen, declaraties, participeren in netwerken, betaalde en onbetaalde nevenfuncties, strijdigheid van de eigen overtuiging en de (politieke) beleidsinzet, spanningen met de ambtelijke organisatie of met de eigen partij, en in netwerken en andere omstandigheden die integriteitsvragen kunnen oproepen. De minister zal de dilemma’s betrekken in de handreiking.

Eigen vertrouwenspersoon

Uitermark vindt de gedachte om een eigen vertrouwenspersoon voor PA’s in te stellen ‘een interessante’. Ze wil afspreken dat binnen elk departement één of twee bestaande vertrouwenspersonen worden aangewezen als preferente vertrouwenspersoon voor de PA. Holtslag opperde om een algemeen vertrouwd oud-bewindspersoon deze taak op zich te laten nemen voor de PA’s, ‘aangezien bij deze functie naast kennis van de overheidsorganisaties ook ervaring in de politieke arena van belang is, alsmede de competentie van betrokkene om effectief te adviseren’. De minister zegt echter dat in samenspraak met de departementen wordt bezien of een extra opleiding voor de aangewezen vertrouwenspersoon nodig wordt geacht.

Meldplicht financiële belangen

Om mogelijke belangenverstrengeling te voorkomen zou een analoge toepassing voor alle PA’s van het ‘Kader en werkwijze melding financiële belangen’ van de Algemene Bestuursdienst en van specifieke departementale regelingen gewenst zijn, adviseerde Holtslag. Maar aangezien de PA niet tot de Topmanagement Groep, waarvoor dit kader geldt, behoort, vindt Uitermark dit geen passend kader. Wel kan ze zich voorstellen dat er ‘departement-specifieke’ redenen kunnen zijn om de PA-functie voor de meldplicht financiële belangen aan te wijzen. ‘Niet alleen om het risico van integriteitsschendingen voor het departement te verkleinen, maar ook om de medewerker zelf te beschermen tegen mogelijke onterechte verdenkingen.’ Aangezien nog niet ieder departement deze regeling heeft, heeft de minister met de departementen afgesproken dat uiterlijk eind 2026 op ieder departement een regeling meldplicht financiële belangen in werking is.