Gemeenten en waterschappen betreuren verlies van grasland

Omzetting van grasland naar andere teelten. Het is een ontwikkeling waar waterschappen niet per se blij van worden. Het Gelders-Utrechtse waterschap Vallei en Veluwe trok afgelopen februari al hard aan de mouw van landbouwminister Wiersma. Nu volgen de gemeentekoepels VNG, P10, K80 en de Unie van Waterschappen met een brief aan niet alleen Wiersma, maar ook aan haar collega’s op de ministeries van VRO, I en W, en Volksgezondheid.

Waterschap Vallei en Veluwe beheert een gebied met veel agrarische piekbelasters, waar dus ook relatief veel melkveehouders worden uitgekocht en hun grasland verdwijnt. Bovendien verliest Nederland momenteel zijn derogatie (uitzondering) op de Europese Nitraatrichtlijn, wat betekent dat boeren minder mest mogen uitrijden. Bij de derogatie zat een graslandnorm waaraan boeren moesten voldoen.

De graslandnorm?

Landbouwminister Wiersma heeft weliswaar kortgeleden een nieuwe derogatie aangevraagd bij de Zweedse Eurocommissaris voor milieu Jessika Roswall, waaraan wellicht een nieuwe grasland gekoppeld wordt. Sowieso wordt in politiek Den Haag al jaren over een aangescherpte graslandnorm per koe nagedacht, vanuit de ambitie om de melkveeteelt in 2032 ‘grondgebonden’ te maken. Eind deze zomer dient NSC-Kamerlid Harm Holman in dit dossier een initiatiefwet in, waarvaan een scherpe graslandnorm per landbouwhuisdier een belangrijk aspect is.

De kwaliteiten

Alsnog is het niet uitgesloten dat ook door het verlies van de derogatie op de Nitraatrichtlijn meer grasland gaat verdwijnen, benadrukken de waterschappen en de gemeenten. Dat is fijn voor de reductie van stikstofuitstoot, maar niet zonder meer voor de waterkwaliteit. Waterschap Vallei en Veluwe ziet grasland verdwijnen voor akkerbouw, bomenteelt en bollenteelt. ‘Zo heeft akkerland veel minder waterregulerende kwaliteiten dan grasland’, schreef het waterschap bezorgd: ‘Denk aan het minder goed vasthouden van water, slechtere infiltratie en afvoer bij piekbuien (…). Bomenteelt kost veel water en kan daardoor leiden tot verdroging. En bollenteelt gebruikt doorgaans relatief veel gewasbeschermingsmiddelen, met alle gevolgen van dien voor de waterkwaliteit.’

Deze kennis is niet nieuw. Twee jaar geleden schreef het Louis Bolk Instituut, dat zich richt op duurzame landbouw, een rapport over de ‘onderbelichte ecocysteemdiensten’ van grasland. ‘In lopende discussies over de positie van de melkveehouderij, sluipt een eenzijdige focus op stikstof/ammoniakreductie, waarmee het kind met het badwater dreigt te worden weggegooid: positieve aspecten van de melkveehouderij op landgebruik worden in de huidige discussie nauwelijks betrokken’, stond in die studie. ‘Als de consequentie van de discussie (inclusief een aflopende derogatie) is, dat grasland zal worden omgezet in bouwland, wordt wellicht op één dossier iets gewonnen, maar op andere dossiers ingeleverd.’

Bollenteelt

De brief die de gemeentekoepels en de waterschappen nu gezamenlijk naar Den Haag hebben gezonden, bevat een oproep aan het rijk hen te helpen bij het maken van de juiste grondgebruikkeuzes. Het rijk moet vaststellen welke gewasbeschermingsmiddelen op welke locaties gebruikt mogen worden. ‘Rondom nieuwbouw geldt nu bijvoorbeeld vanuit jurisprudentie een spuitzone van 50 meter. Dergelijke richtlijnen zou het rijk moeten verankeren in landelijk beleid, zeker ook in het kader van vaart houden in de woningbouw.’

Drenthe

De overheden vinden dat ook van belang vanwege al het rumoer. ‘Dit is dringend nodig om verdere polarisatie en maatschappelijke onrust op het onderwerp gewasbescherming te voorkomen.’ Met name in de provincie Drenthe is er discussie over bollenteelt.

De Noordelijke Rekenkamer stelde vorig jaar ‘dat de provincie Drenthe nagenoeg onbeperkt ruimte biedt aan bollentelers, ondanks dat onzeker is of het intensieve gebruik van gewasbeschermingsmiddelen bij die teelt veilig is voor mens, water en natuur’. Afgelopen april verloor de provincie een rechtszaak over bollentelers bij de Raad van State, die was aangespannen door Milieudefensie. Het was een zaak die al sinds 2018 speelde, en nu geleid heeft tot een strenger beleid waarmee de Drentse provinciale staten begin juli hebben ingestemd.

Juridische hulp

Daarnaast willen de gemeenten en waterschappen dat een landelijk expertiseteam hen bij staat met juridische hulp. Dit is nodig omdat de materie complex is, ‘in combinatie met de beperkte juridische capaciteit bij veel gemeenten en waterschappen én het risico op nadeelcompensatie bij een niet sluitende juridische aanpak’. Wat die mogelijke schadevergoeding betreft: de decentrale overheden willen dat de rijksoverheid daar financieel garant voor staat.