Voor wethouders is Almere de grootste probleemgemeente van het land. Liefst 24 wethouders kregen in Almere sinds 2002 een of meerdere keren te maken met een politieke vertrouwensbreuk. Den Haag en Den Helder waar wethouders twintig keer met een tijdelijke of definitieve politieke vertrouwensbreuk te maken kregen, maken de top-drie vol.
Almere grootste probleemgemeente voor wethouders
Den Haag en Den Helder volgen als tweede en derde op de lijst van probleemgemeenten.
Flink mis
Het opstappen van Leefbaar-wethouder Kees Ahles (financiën) eind vorige maand was de 24e politieke vertrouwensbreuk in Almere sinds 2002. Daarmee is Almere voor wethouders de grootste probleemgemeente van het land, zo blijkt uit onderzoek van DeCollegetafel. Den Haag en Den Helder volgen als tweede en derde op de lijst van probleemgemeenten met twintig wethouders die een of meerdere keren met tijdelijke of definitieve politieke vertrouwensbreuk te maken kregen in de periode 2002-2025.
In koplopergemeente Almere is het vooral sinds 2018 om de haverklap mis. Na het spectaculaire vertrek van Tjeerd Herrema in 2018, die werd beticht van seksuele intimidatie, kwamen vanwege de uit de hand gelopen Floriadekosten alle wethouders tussen de wielen in 2022. In 2024 gebeurde hetzelfde, toen vanwege een conflict over het miljoenentekort in de jeugdzorg.
Wethouders-van-buiten
Er is zeker een drietal verklaringen voor de politieke vertrouwensbreuken en het bestuurlijk gedonder, vindt voormalig raadsgriffier en gemeentesecretaris Jan-Dirk Pruim. De belangrijkste is de grote toestroom sinds 2002 van wethouders-van-buiten, in de snelst groeiende stad van het land (71.000 inwoners in 1990, 142.000 in 2000 en 229.000 in 2025). ‘Het ontbrak in Almere aan bestuurlijk kader voor zo’n ambitieuze groei. Daarom was het voor ons belangrijk om wethouders-van-buiten te krijgen. Je ziet echter in de praktijk dat die wel daadkracht tonen, maar het ontbreekt aan de bereidheid om anderen te leren hoe je een grote stad bestuurd. Daar komt dan bij dat ze niet willen verhuizen en het gevolg is dat je voortdurend gedonder krijgt over het wonen in de stad’, zegt Pruim.
Bestuurlijke onkunde
Daarnaast speelt volgens hem bestuurlijke onkunde een belangrijke rol. ‘Het ontbreekt bijvoorbeeld aan het besef dat je als college met één mond spreekt. Dat je weet dat je werkt vanuit het beginsel van collegiaal bestuur. Eigen belang is groter dan de wil om samen te werken. Wethouders proberen elkaar ook pootje te lichten. Het gevolg: er groeit een giftige omgeving.’
Daar waar de gemeenteraad van Almere na de invoering van de dualisering in 2002 als het landelijk voorbeeld gold met zijn zogeheten politieke markt ziet Pruim dat de raad van Almere die eigenzinnige kracht verliest, door eigen belang, polarisatie en Haagse politieke invloed. ‘Het ontbreekt plaatselijke partijafdelingen aan het vermogen om conflicten te beheersen, ze investeren ook niet in eigen mensen en het ontbreekt aan zelfbewustzijn. Wat nodig is, zeker wanneer er om de haverklap telefoontjes uit Den Haag komen waardoor er toch nee wordt gezegd tegen lokale afspraken om samen te werken.’
Gezondheid
Almere gaat met een gekortwiekt college richting de raadsverkiezingen van 18 maart 2026. Kort voor het vertrek van Ahles maakte Micha Mos (GroenLinks) bekend dat hij om persoonlijke redenen opstapt. In Almere circuleren geluiden dat Mos vertrok uit onvrede dat een bevriend raadslid niet als lijsttrekker bij de komende raadsverkiezingen is aangewezen. Wat daar ook van waar is, feit is dat Mos, die in 2024 als Amsterdamse stadsdeelbestuurder in Almere aan de slag ging, de zesde wethouder in Almere is die sinds 2002 om persoonlijke of gezondheidsredenen afhaakt. Vaak, maar niet altijd, is dat een alibi voor politieke problemen.
Te weinig binding
Alleen Woerden scoort op dat vlak hoger met negen wethouders die om gezondheids- en/of persoonlijke redenen voortijdig zijn gestopt. ‘Dat zijn er te veel’, zegt Hendrie van Assem – al sinds 1992 raadslid in Woerden. ‘Er zijn er een paar bij die echt ziek waren, maar een aantal is gewoon vertrokken omdat er politiek gedoe was. De reden: ze komen van buiten, hebben te weinig binding, gaan ’s avonds naar huis en omdat het hen ontbreekt aan een spinnenweb van relaties komen ze onder druk en trekken ze het niet meer.’
Haags mijnenveld
In Den Haag, de nummer twee op de ranglijst, is het evenals in Almere voor wethouders vooral sinds 2018 een mijnenveld geworden. Toen werd de Groep de Mos de grootste partij. Het ging mis nadat Richard de Mos en Rachid Guernaoui vanwege een corruptieonderzoek werden weggestuurd. De nasleep van die kwestie houdt politiek Den Haag sindsdien in een houdgreep en leidde toen en in 2023 tot de val van alle wethouders.
Er heerst in Den Haag als gevolg van de confrontatie tussen de ombudspolitiek van Hart voor Den Haag en de landelijke partijen een afrekencultuur. Dat werd dit jaar benadrukt met het wegsturen van PvdA-wethouder Martijn Balster. Elke raadsvergadering is voor wethouders in Den Haag – er is een minderheidscollege – een balanceeract geworden om politiek te overleven.
Den Helder
Nummer drie Den Helder is een vaste klant als probleemgemeente. De marinestad manifesteerde zich in het eerste decennium van deze eeuw als een gemeente waar wethouders niet zeker zijn van hun politieke leven en bevestigt deze positie. Raadsfracties liggen van dat gedonder niet wakker; het uitvergroten van meningsverschillen lijkt een belangrijker doel dan het realiseren van bestuurlijke stabiliteit. Wethouders die het lef, de moed en de kwaliteit missen, worden een speelbal van de raad, zo valt in het Helderse op te tekenen.
Verantwoording
Voor het opstellen van de ranking van probleemgemeenten voor wethouders zijn voor alle 342 gemeenten alle tijdelijke en definitieve politieke valpartijen sinds 2002 geteld. Probleemgemeenten zijn gemeenten, aldus het onderzoek Bestuurlijk gedonder van Milo Schoenmaker, die bij voortduring worden geconfronteerd met bestuurlijke conflicten en bestuurscrises: individuele wethouders vertrekken, partijen stappen uit de coalitie, een wethoudersploeg of een heel college moet vertrekken, burgemeesters liggen onder vuur. Zie voor een overzicht van alle valpartijen en redenen van vertrek van wethouders sinds 2002: www.decollegetafel.nl.
Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 23 van deze week.
Reacties: 1
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Landelijke partijen in de lokale politiek moet sowieso verboden gaan worden. Lokale politiek, lokale partijen. Zo voorkom je ongewenste Haagse inmenging, carriere-gerichte wethouders-van-buiten afkomstig van grote landelijke partijen die wienig op hebben met de stad, en het dwingt de kiezer ook echt lokaal te kiezen, in plaats van dat zijn stem afhangt van hoe partijen het landelijk doen.