Aanpak ondermijning: van legaliseren xtc tot anti-maffiawet

Sommige partijen noemen de aanpak van ondermijning of ondermijnende criminaliteit expliciet in hun verkiezingsprogramma’s, anderen gebruiken meer algemene termen, zoals ‘orde’ of ‘veiligheid’. De ‘keiharde aanpak’ is populair. Daarbinnen leggen partijen accenten: van de anti-maffia aanpak tot een expertisecentrum en een heus Deltaplan.

PVV

Volgens Geert Wilders tiert de georganiseerde criminaliteit welig in Nederland: drugshandel, wapenhandel en mensenhandel. Hij wil wel dat er fors meer blauw op straat komt, vooral in ‘probleemwijken’. ‘Wij willen 10.000 extra agenten.’ Met een zerotoleranceaanpak wil hij criminelen opsporen, oppakken, vastzetten en keihard straffen. Geen taakstraffen of TBS, maar enkel gevangenisstraffen. Er moeten dan wel meerdere gevangenen in één cel. Het opportuniteitsbeginsel van het OM moet voor zware zeden- en geweldsmisdrijven worden afgeschaft. Daarnaast wil Wilders dat burgemeesters die weigeren om de orde te handhaven oneervol worden ontslagen door de minister van BZK. Verder ondersteunt hij de al genoemde ‘patseraanpak’. En mensen die drugs verkopen aan minderjarigen moeten dubbel zo zwaar worden gestraft.

GroenLinks-PvdA

GroenLinks-PvdA heeft een aparte paragraaf over ondermijning en zware criminaliteit en pleit daarin voor een ‘keiharde aanpak’ van criminele organisaties door te investeren in kennis, capaciteit en samenwerking bij het OM, de politie en rechters. ‘Ook versterken we de samenwerking en kennisuitwisseling tussen de opsporingsdiensten, gemeenten en woningcorporaties.’ De partij wil samen met andere EU-landen Nederlandse havens beveiligen en stevige verdragen sluiten met productielanden zoals Colombia en Ecuador om cocaïneproductie en corruptie bij de bron aan te pakken. Burgemeesters moeten lokaal kunnen optreden tegen overlast en criminaliteit, en de opsporing van georganiseerde misdaad krijgt prioriteit. Om crimineel geld af te kunnen pakken is meer financiële expertise bij de recherche nodig, en banken en andere financiële instellingen moeten verdachte transacties kunnen blokkeren. Ook moet de samenwerking tussen Belastingdienst, FIOD en de Financial Intelligence Unit (FIU) beter. Verder wil de partij investeren in recherchecapaciteit op cybercrime, witwassen en corruptie. ‘We treden hard op tegen criminelen die door diplomafraude infiltreren in zorg en onderwijs.’ Opvallend is de oprichting van een nationaal expertisecentrum tegen desinformatie en beïnvloeding (maatschappelijke ondermijning), dat media, scholen, overheid en burgers moet ondersteunen. Tot slot wil de partij softdrugs legaliseren en de lijst van softdrugs uitbreiden met MDMA. ‘Door legalisering maken we een einde aan het verdienmodel van de georganiseerde misdaad, beperken we slachtoffers door foute drugs, pakken we brandgevaarlijke drugslabs en wietplantages aan en beperken we de milieuschade van afvaldumping.’ Ook moet er betere voorlichting over drugs komen en accijns geheven worden over de verkoop.

CDA

Het CDA gaat voor een heus Deltaplan om georganiseerde ondermijnende criminaliteit substantieel terug te dringen. Kort samengevat: een verhoging van opspoor- en vervolgingscapaciteit, versterking van sociale weerbaarheid in kwetsbare wijken, het aanspreken van risicovolle sectoren (zoals de makelaardij, de advocatuur, het notariaat, vakantieparken, festivalorganisaties, handel in en promotie van cryptovaluta en transportbedrijven), én bewustwordingscampagnes, zoals ‘Kijk niet weg’ en ‘Zeg “nee” tegen drugs’. Ook deze partij omarmt de (omstreden) Rotterdamse campagne tegen drugsgebruik. Net als de VVD wil het CDA crimineel verdiend vermogen ‘ook zonder voorafgaande veroordeling’ afpakken. Corruptie gaat de partij te lijf door bewustwording en verplichte trainingen bij gemeenten, heldere anti-corruptiewetten, transparantie in aanbestedingsregels, beschermen van klokkenluiders en effectieve controle en handhaving. Het CDA wil het programma ‘Preventie met gezag’ structureel voortzetten en uitbreiden naar kleinere gemeenten rond grote steden. Waar de VVD de resultaten van de wietproef nog wil afwachten, heeft het CDA zonder het verder uit te leggen haar mening al klaar: de stekker moet uit het experiment. Tot die tijd zou er wel een ‘taks’ op wiet moeten komen om voorlichting op scholen te kunnen bekostigen.

VVD

Volgens de VVD staat het belang van privacy van een crimineel nog te vaak boven het veiligheidsbelang van ons allen. De partij kiest voor de Italiaanse anti-maffia aanpak: het stap voor stap ontmantelen van criminele netwerken en hun verdienmodellen. Om criminele netwerken volledig te ontmantelen is is informatie van ‘kleine criminelen’ nodig, vindt de partij. Daarom wil ze de kroongetuigenregeling uitbreiden. ‘Tegelijk breiden we ook het kader voor de bescherming van getuigen en hun familie uit.’ Verder wil de VVD mogelijkheden verbeteren voor publieke en private instanties om informatie te delen. Daarnaast wil de partij criminele winsten afpakken, ook van verdachten die nog niet strafrechtelijk zijn veroordeeld vanwege vlucht, ziekte, overlijden of ontoerekeningsvatbaarheid. ‘En anders van hun erfgenamen.’ Verder wil de partij de Rotterdamse ‘patseraanpak’ landelijk uitbreiden, net als de (omstreden) Rotterdamse campagne om jongeren voor te lichten over de gevolgen van drugsgebruik. De partij wacht wel de resultaten van het experiment gesloten coffeeshopketen af alvorens een besluit te nemen over het vervolg. Burgemeesters moeten wel meer mogelijkheden krijgen en actief benutten om overlastgevende coffeeshops te sluiten. Ook preventie komt voor in het verkiezingsprogramma van de VVD: het programma ‘Preventie met gezag’ wordt voortgezet met meer aandacht voor verschillende regio’s en de partij wil lokaal meer wijkrechercheurs en jeugdboa’s. Tot slot wil de VVD heropvoedprogramma’s voor jonge criminelen instellen in samenwerking met onder meer gemeenten. Ouders die hun kroost niet van het criminele pad afhouden kunnen een bestuurlijke boete krijgen. Rechters krijgen meer ruimte om het volwassenenstrafrecht toe te passen op zestien- en zeventienjarigen die zeer ernstige gewelds- of zedenmisdrijven plegen.

D66

D66 wil onveiligheid aanpakken bij de bron: met preventie waar het kan, slim straffen waar het moet. Aan de ene kant wil de partij drugssmokkel in de havens beter bestrijden en hard optreden tegen extreem geweld, zoals explosies en liquidaties. Aan de andere kant wil D66 cannabis volledig reguleren om zo het verdienmodel bij criminelen weg te halen. Er moet ook meer capaciteit in de opsporing komen. Net als GroenLinks-PvdA wil D66 softdrugs en xtc legaliseren. ‘We halen we de handel en productie uit criminele handen en maken capaciteit voor de opsporing vrij.’ Daarbij wil de partij ook belasting heffen op softdrugs, daarmee aansluitend op een punt van het CDA. ‘Door een select aantal drugs, zoals cannabis, xtc, en paddo’s hiermee op een witte lijst te zetten verdwijnt de prikkel om met designerdrugs de regels te omzeilen. Bij andere drugs kiezen we per geval de beste aanpak: van regulering waar het kan tot hard ingrijpen waar het moet.’

JA21

Volgens JA21 vraagt de aanpak van georganiseerde misdaad om goede samenwerking van overheidsinstanties, zoals justitie, jeugdzorg en onderwijs. ‘Maar óók om harde repressieve en preventieve acties: van het afpakken van geld en het lang en geïsoleerd opsluiten van de grote vissen, tot aan preventie om te voorkomen dat jonge kinderen worden geronseld.’ De partij wil ook normeren, wat in dit geval betekent dat het gebruik van harddrugs, zoals cocaïne, niet wordt genormaliseerd. Het gebruik van een pilletje of het snuiven van een lijntje draagt volgens JA21 bij aan ondermijning en houdt een giftige ‘circle of life’ in stand. De partij ziet ook dat het illegaal bevoorraden van coffeeshops de criminaliteit in stand houdt. ‘Dat moet ophouden.’ Daarmee lijkt de partij de deur naar legalisering van softdrugs open te houden. Wel wil het de drempel om te beginnen met softdrugsgebruik zo hoog mogelijk houden en drugstoerisme stoppen, dus de toegang van coffeeshops beperken voor niet-Nederlanders.

Forum voor Democratie

Ook Forum voor Democratie (FvD) wil, net als Wilders, af van het opportuniteitsbeginsel van het Openbaar Ministerie en over naar het legaliteitsbeginsel (alle misdrijven in beginsel in behandeling nemen). De capaciteit voor opsporing van georganiseerde misdaad moet flink worden uitgebreid. De partij wil zware misdrijven harder bestraffen, recidivisten eerder vastzetten en vindt dat veelplegers sneller in een ISD-traject moeten komen. De bureaucratie bij de politie moet minder, salarissen moeten er omhoog en de politiebureaus moeten terug in wijken en dorpen. FvD wil de politie laten profileren op basis van ‘statistisch relevante categorieën’, zodat opsporing ‘sneller en doelgerichter verloopt’. Daarnaast wil de partij de ‘hele keten van softdrugs’ legaliseren en regelgeving rond partydrugs versoepelen, ‘zodat verantwoord gebruik onder veilige omstandigheden mogelijk is’. ‘Gevaarlijke harddrugs, zoals heroïne en fentanyl, blijven verboden en worden nog strenger bestreden.’

SP

Volgens de Socialistische Partij (SP) zijn de grote veroorzakers van criminaliteit: een falende overheid, armoede en de geïndividualiseerde samenleving. Criminaliteit moet worden bestreden door de problemen van mensen op te lossen en te voorkomen, niet alleen door mensen te vervolgen. ‘Daarom investeren we in preventie, jongerenwerkers, opbouwwerkers, geestelijke gezondheidszorg en wijkagenten.’ Voor opsporing en vervolging van criminaliteit wil de partij zorgen voor een ‘goed gefinancierde en uitgeruste recherchedienst, Openbaar Ministerie, rechtspraak en sociaal advocatuur’. Misdadigers verdienen straf, maar de SP identificeert een groep die daar steeds onderuit weet te komen: de witteboordencriminelen. ‘Witteboordencriminelen gaan we voortaan financieel plukken, er wordt niet meer geschikt. Ook moeten de winsten van frauderende bedrijven worden afgepakt en vergunningen zo nodig worden ingetrokken. ‘De politie, het OM en de FIOD krijgen meer capaciteit om crimineel geld op te sporen.’ De SP wil softdrugs reguleren en legaliseren om de veiligheid en kwaliteit van softdrugs beter te kunnen controleren. ‘De lijst met harddrugs wordt geregeld vernieuwd op basis van de laatste wetenschappelijke inzichten.’ De partij wil dat drugs gratis en veilig getest kunnen worden en dat iedereen die wil stoppen recht op ondersteuning krijgt.

Volt

Naar voorbeeld van de Italiaanse maffiawetgeving wil Volt ondermijnende criminaliteit in de kern aanpakken: de geldstromen stoppen. De partij wil anti-witwasbevoegdheden uitbreiden, meer mogelijkheden voor inbeslagname en duidelijke afspraken over gegevensdeling tussen instanties die ondermijnende criminaliteit aanpakken in wet- en regelgeving vastleggen. Het drugsbeleid moet volgens Volt niet worden gedreven door een ‘moreel (voor)oordeel’, maar door feiten en onderzoek. ‘Keer op keer blijkt dat verbieden niet werkt; de vraag verdwijnt daardoor niet. Met legaliseren en reguleren zijn wel goede ervaringen.’ Volt wil nader onderzoeken of en, zo ja, hoe bepaalde drugs, zoals mdma (xtc) en lsd, kunnen worden gelegaliseerd en gereguleerd. ‘Ook willen we gecontroleerde decriminalisering van specifieke drugs, naar Portugees voorbeeld.’ Volt wil de politiecapaciteit slimmer en doelmatiger inzetten. De partij vindt de politie nu ‘te gefixeerd’ op specifieke problemen als georganiseerde misdaad en ondermijning, waardoor er te weinig aandacht is voor de kerntaken, zoals ordehandhaving en het hulpverlening. ‘Terwijl juist die kerntaken geworteld zijn in lokale gemeenschappen.’ Burgemeesters zouden meer zeggenschap moeten krijgen over de politie-inzet, om beter te kunnen reageren op lokale problemen. ‘Als de politie zich hier weer op richt, dan kunnen burgemeesters minder leunen op boa’s om lokale veiligheid te garanderen.’

BoerBurgerBeweging

De BoerBurgerBeweging (BBB) zegt te staan voor een ‘sterke, goed uitgeruste en toegankelijke politie die zichtbaar en bereikbaar is in alle wijken en dorpen van Nederland’. Tegen de georganiseerde (drugs)criminaliteit trekt de beweging ‘heldere, harde grenzen’. ‘Door belemmeringen in wet- en regelgeving weg te nemen, de samenwerking tussen diensten te versterken en gebruik te maken van moderne technologie, vergroten we de slagkracht van onze opsporingsdiensten.’ Drugsbendes moeten van de beweging ‘krachtig en effectief’ worden aangepakt. De BBB wil zwaardere straffen voor georganiseerde (drugs)criminaliteit en barrières wegnemen in privacywetgeving voor informatie-uitwisseling voor zaken die gerelateerd zijn aan zware criminaliteit. Ook wil de beweging het gebruik van communicatiemiddelen van gedetineerden beperken. Net als de VVD wil de BBB anti-maffia wetgeving, ‘waarbij we naar Italiaans voorbeeld de mogelijkheden om crimineel vermogen van families van criminelen af te pakken, uitbreiden’. De BBB wil verder de inzet van kroongetuigen voor opsporing ‘versterken en verbeteren’ en drones inzetten in uitgestrekte buitengebieden als ondersteuning van de politie.