VVD wil snijden in jeugdhulp, andere partijen juist niet

Hoewel de meeste partijen willen bezuinigen op de zorg, blijft de jeugdzorg in veel verkiezingsprogramma’s buiten schot. GroenLinks-PvdA, D66, BBB, CDA, SGP, Volt en JA21 willen extra geld vrijmaken voor het gemeentefonds, waarvan een deel is bestemd voor jeugdzorg. De VVD vormt een uitzondering: de rechts-liberale partij wil juist 200 miljoen euro bezuinigen door de jeugdhulpplicht voor lichtere vormen van jeugdhulp te beperken.

Hervormingsagenda

VVD, CDA en Volt spreken zich expliciet uit voor voortzetting van de Hervormingsagenda Jeugd. CDA en Volt nemen daarbij de adviezen van de Deskundigencommissie ter harte, en GroenLinks-PvdA neemt het advies van de commissie-Van Ark volledig over. CDA wil bovendien ingrijpen wanneer de gemaakte afspraken niet worden gehaald. GroenLinks-PvdA en SP wijzen op de financiële tekorten bij gemeenten en willen daar beide een einde aan maken.

De andere partijen reppen geen woord over de agenda waarover de zogenoemde vijfhoek – cliëntenorganisaties, professionals, aanbieders, gemeenten, rijk – in 2023 een akkoord heeft bereikt. Opvallende afwezige is D66. In het verkiezingsprogramma van 2023 omschreef de partij de hervormingsagenda nog als ‘de basis’ voor ‘het verder versterken van de jeugdzorg.’ Ook het destijds door D66 omarmde Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming komt dit jaar alleen terug in het verkiezingsprogramma van ChristenUnie. 

Eigen bijdrage

Het is (nog steeds) een heet hangijzer: de eigen bijdrage in de jeugdzorg. Alleen GroenLinks-PvdA spreekt zich in haar verkiezingsprogramma expliciet uit tegen de maatregel, net als in 2023. CDA wil de eigen bijdrage vooral toepassen bij lichte jeugdzorg, maar benadrukt dat dit niet mag leiden tot drempels voor kansarme gezinnen. Twee jaar geleden pleitte de partij ook al voor een dergelijke aanpak.

Overigens zijn er veel meer partijen tegen de invoering van een eigen bijdrage. Zo blijkt uit een recente stemming dat ook D66, BBB, SP, DENK, FVD, PvdD, SGP en Volt willen dat het kabinet stopt met het voorbereiden van deze maatregel. Zij benoemen dit alleen niet in hun verkiezingsprogramma’s. Tegen de motie stemden naast CDA ook PVV, VVD en JA21.

Leeftijdsgrens

Veel partijen willen de harde leeftijdsgrens van 18 jaar versoepelen. GroenLinks-PvdA, CDA, SGP, Volt, PvdD en SP onderkennen dat de overgang van jeugdzorg naar volwassenenzorg beter moet worden geregeld. GroenLinks-PvdA en PvdD willen dat jongeren in elk geval tot 21 jaar jeugdhulp kunnen blijven ontvangen als zij dat zelf willen. CDA wil een ‘zachte landing’ voor jongvolwassenen die de jeugdzorg verlaten, en wil soepeler omgaan met ‘de harde knip’ bij 18 jaar. Ook SGP wil voorkomen dat jongeren bij het bereiken van 18 jaar plotseling hun vertrouwde hulp verliezen.

Volt laat de leeftijdsgrens van 18 jaar los in de jeugdzorg met verblijf, zoals gezinshuizen en gesloten jeugdzorg. ‘Nederlandse jongeren gaan gemiddeld op hun 23ste uit huis, maar jongeren in de residentiële jeugdzorg moeten er op hun 18de al klaar voor zijn’, zo beredeneert de pan-Europese partij. Net als de SP vindt Volt dat jongeren daarom hulp moeten krijgen totdat de zogenoemde ‘Big 5’ op orde is: wonen, een netwerk, werk of onderwijs, inkomen en welzijn. Zo pogen beide partijen onder andere dakloosheid te voorkomen.

Nieuw stelsel

Moet het stelsel op de schop? Als het aan D66 en VVD ligt wel. Laatstgenoemde vindt dat ‘de lappendeken van de zorg’ moet worden ‘opgeschud’. De partij van Dilan Yeşilgöz doelt onder andere op de vier ‘organiserende principes’ (wijk, gemeente, regio, landelijk) en de vijf verschillende financieringsstromen (Zvw, Wlz, Wmo 2015, Jeugdwet en de Wet publieke gezondheid). ‘Hierbij schuwen we niet om naar de vormgeving van de stelselwetten te kijken’, aldus de liberalen in hun verkiezingsprogramma.

D66 wil de vijf bestaande zorgwetten – Zvw, Wlz, Wmo 2015, Wet publieke gezondheid en de Jeugdwet – versimpelen en samenbrengen in één loket en met één indicatie. Dit moet ervoor zorgen dat mensen niet tussen de wal en het schip vallen.

Lokaal, regionaal of landelijk?

Meerdere partijen zetten in op regionale samenwerking. CDA wil ‘zware jeugdzorg’ regionaal organiseren en wat JA21 betreft wordt de samenwerking in de jeugdzorgregio’s steviger aangezet. Wel vindt de partij van Joost Eerdmans dat de regie en dus het budget zo lokaal mogelijk moet worden ingericht. ‘Op die manier kan de lokale democratie scherper toezien op een kwalitatief goede uitvoering van de jeugdzorg’, is te lezen in het verkiezingsprogramma. Ook SGP benadrukt het belang van lokale autonomie. De voorwaarden die de regering stelt aan een stabiel aanbod van specialistische jeugdhulp, mogen van de conservatief-christelijke partij niet afdoen aan de beleidsvrijheid van gemeenten.

SP en FVD pleiten juist voor recentralisatie. Laatstgenoemde wil ‘Ruttes decentralisatie’ terugdraaien en het rijk verantwoordelijk maken voor jeugdzorg. De socialisten willen alleen dat de specialistische jeugdzorg weer landelijk wordt gefinancierd. En BBB wil onderzoeken of jongeren met complexe multiproblematiek ‘uit de Jeugdwet’ kunnen worden gehaald, zodat hun hulp landelijk kan worden geregeld.

Investeren en bezuinigen

Hoewel de meeste partijen willen bezuinigen op de zorg, blijft de jeugdzorg in veel verkiezingsprogramma’s buiten schot. GroenLinks-PvdA, D66, BBB, CDA, SGP, Volt en JA21: ze willen de komende jaren allemaal investeren in jeugdzorg, zo blijkt uit de doorrekeningen van het Centraal Planbureau (CPB). Deze partijen willen extra geld vrijmaken voor het gemeentefonds, waarvan een deel is bestemd voor jeugdzorg. D66 wil het geld deels financieren door het maximumsalaris van topfunctionarissen bij jeugdzorginstellingen te verlagen tot 136.000 euro per jaar. Dit levert structureel zo’n 200 miljoen euro op, zo becijfert het CPB.

VVD vormt een uitzondering: de rechts-liberale partij wil juist 200 miljoen euro bezuinigen door de jeugdhulpplicht voor lichtere vormen van jeugdhulp te beperken. Denk aan alle dyslexiezorg en lichtere vormen van jeugd-ggz. Door de reikwijdte van de jeugdhulpplicht in te perken, kunnen volgens het CPB de zorgtaken van naasten toenemen.

Afbakenen

Overigens is VVD niet de enige partij die wil sleutelen aan de afbakening van de jeugdhulpplicht. CDA wil regelgeving ‘verduidelijken’ zodat inzichtelijk wordt wat wel en wat niet onder jeugdzorg valt. SGP wil de jeugdhulpplicht wettelijk afbakenen. ‘Van gemeenten mag een duidelijke visie op jeugdhulp, consistent beleid en scherpe keuzes worden verwacht’, schrijft de partij van Chris Stoffer. 

Verder nog enkele opvallende punten. Zo wil CDA het vergoedingspercentage voor ongecontracteerde jeugdzorg schrappen en vindt de christendemocratische partij dat commerciële zorgaanbieders niet actief mogen acquireren tijdens behandelingen. Wat betreft de afbouw van de gesloten jeugdzorg denken SGP en DENK hetzelfde: ‘In de gesloten jeugdhulp moeten voldoende mogelijkheden bestaan voor vrijheidsbeperkende maatregelen als dat voor de veiligheid van bewoners en personeel noodzakelijk is.’ Saillant detail: dit citaat staat in beide verkiezingsprogramma’s.