Limburgse zorgen over toepassing Wet Bibob blijven

Het is begrijpelijk dat de uitspraak van de Raad van State van 22 januari j.l. over de toepassing van de Wet Bibob zorgen oproept bij de burgemeester van de gemeente Kerkrade en ook bij andere Limburgse burgemeesters. Dat schrijft Foort van Oosten, demissionair minister van Justitie en Veiligheid, in antwoord op een brief van hen. Maar voor hij mogelijk ingrijpt, wacht hij de evaluatie van de wet af.

Achterdeur geopend

Op 26 mei j.l. uitte de gemeente Kerkrade in een brief aan de minister haar zorgen over de gevolgen van die uitspraak van de Raad van State. ‘Deze uitspraak raakt rechtstreeks de mogelijkheden van gemeenten om ondermijnende criminaliteit via het bestuursrecht effectief aan te pakken’, schrijft burgemeester Petra Dassen-Housen. ‘Ze opent een spreekwoordelijke achterdeur voor criminelen om door middel van huurconstructies geld wit te wassen.’ De brief is mede ondertekend door het RIEC Limburg, cdk Emile Roemer en 26 andere Limburgse burgemeesters.

Uitspraak rechtbank vernietigd

De Raad van State besliste in januari dat de gemeente Kerkrade een nieuw besluit moet nemen over de horecavergunning van het Griekse restaurant EatGreek dat een zaak wil openen in het Parkstad Limburg Stadion, waar de lokale trots Roda JC haar wedstrijden speelt. De hoogste bestuursrechter vernietigde daarmee een eerdere uitspraak van de rechtbank Limburg. Die oordeelde dat de burgemeester de vergunning terecht had geweigerd, omdat de burgemeester een ernstig vermoeden had dat de vergunning zou worden gebruikt om strafbare feiten te plegen.

Zakelijk samenwerkingsverband

Zij baseerde zich hierbij op een advies van het Landelijk Bureau Bibob (LBB), waaruit zij concludeerde dat er een relatie is tussen EatGreek en de vorige uitbater (Simply Greek) die strafbare feiten zou hebben gepleegd, namelijk schuldwitwassen. Simply Greek heeft drie keer tevergeefs een vergunning aangevraagd en ging in 2017 failliet. Volgens de burgemeester bestaat er een zakelijk samenwerkingsverband tussen de twee, omdat EatGreek horecaruimte en inventaris huurt van de eigenaar die betrokken zou zijn bij de faillissementsfraude.

Raad van State ziet het anders

Maar daar wil de Raad van State dus niet aan. ‘Uit wat de burgemeester aanvoert blijkt namelijk niet dat er een zakelijke relatie bestaat die gericht is op samenwerking in het door EatGreek gehuurde te exploiteren bedrijf. De enkele huurrelatie of de vaststelling dat EatGreek inventaris heeft gekocht van [appellanten] is onvoldoende om te kunnen oordelen dat een zakelijk verband gericht op samenwerking bestaat.’ Voor het aannemen van een zakelijk samenwerkingsverband moet een zakelijke relatie bestaan die is gericht op samenwerking en een zeker duurzaam en structureel karakter heeft, haalt de Raad van State een eerdere uitspraak van eind 2023 aan.

Wet Bibob wordt zo 'ondermijnd'

Dassen-Housen wijst erop dat door deze uitspraak het LBB niet meer kon adviseren tot ernstig gevaar, ‘met als gevolg dat een vergunning moest worden verleend’. ‘Frustrerend omdat ambtshalve bekend is dat verhuurder zich op grote schaal bezig houdt met drugscriminaliteit.’ De briefschrijvers signaleren dat deze jurisprudentie ‘onbedoeld een juridische achterdeur creëert’. ‘Het stelt criminelen in staat om via ogenschijnlijk legitieme huurconstructies hun activiteiten voort te zetten, zonder dat gemeenten daartegen bestuursrechtelijk kunnen optreden. Dit ondermijnt de preventieve kracht van de Wet Bibob en vergroot het gevoel van onmacht bij lokale overheden.’

Wetswijziging gevraagd

Zij verzoeken de minister van Justitie en Veiligheid ontwikkelingen in de jurisprudentie ‘nauwlettend’ te laten volgen en ‘spoedig te komen met een wetswijziging die voorkomt dat de rol van verhuurders buiten beschouwing blijft bij de toets op zakelijk samenwerkingsverband’. ‘Concreet stellen wij voor om de verhuurder expliciet op te nemen als bijzondere vorm van zakelijk samenwerkingsverband, vergelijkbaar met de positie van de vermogensverschaffer. Zo wordt voorkomen dat panden met crimineel geld worden aangekocht en verhuurd, zonder dat dit juridisch toetsbaar is onder de Bibob.’

Begrip voor frustratie

In zijn reactie zegt demissionair minister Van Oosten de frustratie van de burgemeesters te begrijpen, net als de zorgen over de toepassing van de Wet Bibob. Van Oosten wijst op een andere recente uitspraak van de Raad van State, waarin een overeenkomstige lijn wordt gevolgd. ‘Mijn ministerie neemt uw zorgen hierover serieus en houdt de ontwikkelingen, net als andere relevante jurisprudentie, dan ook nauwlettend in de gaten.’

Evaluatie afwachten

Zodra meer duidelijk is welke concrete gevolgen de betreffende uitspraken hebben voor bestuursorganen, zal zijn ministerie beoordelen welke maatregelen passend zijn. Momenteel voert het WODC een evaluatie uit van de meest recente wijzigingen in de Wet Bibob, waarin het ook kijkt naar de uitvoeringspraktijk en relevantie jurisprudentie, ‘vanuit een meer overkoepelend perspectief’. ‘Mocht uit deze breder ingestoken evaluatie blijken dat op onderdelen aanpassing van de wet wenselijk is, dan ga ik uiteraard zorgvuldig met die aanbevelingen aan de slag.’