'Aan de bak voor het Friese geluk'

Geluk ligt voor het oprapen in Friesland, maar dat geluk is niet vanzelfsprekend. Om ook in de toekomst te kunnen genieten van hun landschap en eigenheid, zullen de Friezen de bakens moeten verzetten, zegt de burgemeester van Leeuwarden Sybrand Buma. Hij schreef er een manifest over.   

Fries geluk

Sybrand Buma (60) móet scheppen – schrijven, in zijn geval. Dat deed hij als lid van de Tweede Kamer (Tegen het cynisme en met zijn neef Gerlacus Buma Een Friese patriciërszoon in het leger van Napoleon en Willem I) en nu als burgemeester van Leeuwarden. Twee jaar geleden verscheen van zijn hand een biografie over zijn voorvader Wiardus Willem Buma. Deze Buma (1802-1873) deelde zijn ideeën middels pamfletten, zijn verre nazaat Sybrand heeft nu hetzelfde gedaan met Fries geluk. Keuzes voor de toekomst van Fryslân.

Uit de hand

Waarom een manifest? Buma: ‘Ik was deze zomer bezig met mijn speech voor mijn herbenoeming. Ik dacht: het kan twee kanten opgaan. Ik kan zeggen: mooi dat ik ben herbenoemd, duim omhoog.  Ik kan ook zeggen: ik zit hier nu zes jaar, ik begin aan een nieuwe termijn en ik heb een verhaal te vertellen. Ik heb een gevoel bij de provincie en ik zie dat dingen niet vanzelf de goede kant opgaan. Ik koos voor het tweede en begon met schrijven. Het was in twee weken klaar. Ik vind schrijven ontzettend leuk, maar het liep wel uit de hand. Een toespraak mag niet langer duren dan tien minuten. En zo ontstond dit pamflet. Er ligt weer iets op tafel.’

Gelukkig

Fries geluk gaat over de keuzes voor de toekomst van Friesland, maar gaat ook over Buma’s eigen geluk. De burgemeester van Leeuwarden: ‘Dit is een gebied waar je je gelukkig kan voelen. Ik ben hier geboren. Op iedere straathoek kan ik tot in het verre verleden aanwijzen waar ook een Buma heeft rondgelopen. Dus ik voel me hier thuis. Het tempo is hier net iets menselijker. De omgangsvormen zijn net iets vriendelijker. Mensen groeten elkaar net iets vaker. Ik zeg weleens: een seconde duurt hier net iets langer. Er valt best veel haast van je af als je hier komt.’

Paradox

De Friezen schijnen het minst van ons allemaal te verdienen en toch het gelukkigst te zijn. Lang leve de Friese paradox. Houden zo. Buma: ‘Zo is het.’ Niks aan doen. Buma: ‘Niks aan doen is iets anders dan houden zo. Om onze toekomst zo mooi te laten zijn als het leven hier nu is – dat Friese geluk – moeten we wel aan de bak, omdat het niet vanzelf goed blijft gaan. Ik heb de afgelopen zes jaar kunnen zien waar Friesland op afstevent als we niets doen. We moeten wel wat doen voor dat geluk, en het punt is dat de veranderingen die we nu zien nog niet zijn voorzien van de antwoorden die erbij horen. In de stad valt het nog wel mee, maar daarbuiten zie je in Friesland een meer dan gemiddelde vergrijzing. Over vijftien jaar zijn er zo’n 30.000 mensen minder op de arbeidsmarkt en zijn er 90.000 meer Friezen ouder dan 65. Dat is een toename van 83 procent. Veel minder actieven moeten veel meer inactieven op de been houden. De vraag is dus: waar verdienen we over vijftien jaar ons geld mee in Friesland?’

Verdienmodel

Als je je over die vraag buigt, zie je dat het Friese verdienmodel aan verandering toe is, meent Buma. ‘Uiteindelijk teren we hier op een paar eeuwen oud model van een combinatie van landbouw, waar de opbrengst vandaan komt, industriële verwerking in de stad en een groot verzekerings- en bankenwezen om die structuur in stand te houden. De landbouw staat heel erg onder druk. Dat heeft gevolgen voor de verwerkende industrie. Maar al langer zien we ook dat banken en verzekeraars onder druk staan. Dat model werkt ook niet meer. Dus als we in 2040 het geld willen verdienen om onze gemeenschap overeind te houden, dan zullen we samen moeten kijken naar welk verdienmodel dat moet zijn.’

Economic board

En dat moet Friesland volgens Buma zelf gaan doen. ‘We moeten niet vasthouden aan onze boosheid over ‘hoe het nu gaat in Den Haag’. We moeten bij elkaar gaan zitten en zelf oplossingen bedenken. Gelukkig wordt er gewerkt aan een Friese economic board, een samenwerkingsverband van bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen.’

Ondenkbaar

Friesland is ondenkbaar zonder landbouw, en deze blijft de ‘kurk waarop de provincie drijft’, maar indachtig een rapport van de Rabobank over de toekomst van de Friese economie, pleit Buma er wel voor om scherp te kiezen voor water- en bodemtechnologie en circulariteit. Economische activiteiten die passen bij de provincie en waarin de regio onderscheidend kan zijn. En daarin is volgens Buma geen plaats voor vals nationaliteitsgevoel.

Trots

‘Het rapport van de Rabobank werd deze zomer gepresenteerd in de Friese Statenzaal in het provinciehuis’, zegt Buma. ‘De zaal verbeeldt de Friese trots, maar is ook een waarschuwing voor verheerlijking van het verleden. Op de wand staan monumentale schilderingen van sleutelgebeurtenissen uit de Friese geschiedenis, maar de zaal is niet zoals Fryslân ooit was. Het is nostalgie naar een verleden dat nooit heeft bestaan. Tot zulk chauvinisme moeten we ons nu niet meer laten verleiden. Het behoud van het eigene van Fryslân, onze taal, onze cultuur, onze sporten en onze muziek is alleen mogelijk als we de deuren openzetten en vernieuwing toelaten. Verandering wordt ons behoud.’

Lees het hele interview met Sybrand Buma deze week in BB19 (inlog)