De kosten voor pgb-bemiddelingsbureaus in de Wmo 2015

Auteur kennisbijdrage: Wout Mentink.

Onlangs heeft het Bureau HHM, in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, onderzoek gedaan naar pgb-bemiddelingsbureaus. Dit zijn commerciële bedrijven die pgb-budgethouders en zorgverleners op verschillende manieren ondersteunen. 30% van de budgethouders maakt gebruik van ondersteuning, waarvan de helft gebruik maakt van de dienstverlening van deze bedrijven. Wat doen deze bedrijven? En bij wie komt de rekening te liggen?

Wat doen pgb-bemiddelingsbureaus?

Pgb-bemiddelingsbureaus helpen budgethouders bij alle stappen van het pgb-proces. Dit geldt voor voor zowel pgb’s op grond de Wmo 2015 als op grond van de Jeugdwet. Daarbij gaat het om hulp bij: 

1. het aanvragen van een pgb
2. het kiezen van zorgverlener(s) en het maken van afspraken 
3. het aansturen en coördineren van zorgverlener(s)
4. declareren 
5. het bijhouden van administratie en verantwoording 

Bemiddelingsbureaus zijn vooral actief in het aanvraagproces. Dit omdat veel (beoogd) budgethouders de aanvraagprocedure als complex ervaren. De bureaus geven in het onderzoek van HHM aan dat budgethouders gebruikmaken van hun services omdat: [1]

• budgethouders noodgedwongen zijn aangewezen op een pgb omdat geen passende hulp is ingekocht of omdat budgethouders ontevreden zijn over ontvangen zorg, of juist tevreden zijn over een zorgverlener die niet langer meer wordt ingekocht door de gemeente 
• budgethouders niet weten hoe een pgb werkt en hulp nodig hebben bij de pgb-administratie 
• ze zorgverleners uit het sociaal netwerk helpen met het organiseren van het pgb 

Hoe worden de bureaus bekostigd?

Wettelijk gezien (en dit is ook opgenomen in veel verordeningen) mag vanuit het pgb geen bemiddelingskosten worden betaald. Het pgb kan alleen worden besteed aan de noodzakelijke maatwerkvoorziening (artikel 2.3.6 lid 1 Wmo). De budgethouder moet dus zelf betalen voor de diensten van de bemiddelingsbureaus. 

Uit het HHM-onderzoek blijkt echter dat dit regelmatig misgaat. Ook doordat zorgverleners de kosten voor de bemiddelingsbureaus opnemen in de zorgtarieven. Niet is bekend hoeveel pgb bij bemiddelingsbureaus terechtkomt. [2]

Het is aan wetgevers, beleidsmakers maar ook gemeenten om hier wat aan te doen

Het zal u niet ontgaan zijn: de houdbaarheid en betaalbaarheid van de Wmo 2015 staat onder druk. Dit is onlangs nog bevestigd in analyses. Zo blijkt uit de middellangetermijnraming dat de Wmo-kosten in de komende jaren zullen stijgen. Zelfs als de Inkomens- en Vermogensafhankelijke Eigen Bijdrage wordt (her)ingevoerd. Naast grote stelselwijzigingen is het verminderen van de rol van pgb-bemiddelingsbureaus ook een manier om kosten te besparen. 

De kern van het probleem, en de reden waarom bemiddelingsbureaus zoveel klandizie hebben, is de (ervaren) complexiteit van de pgb-aanvraag. Ook de Sociale Verzekeringsbank (SVB) zegt dat het pgb-proces, met name als het gaat om informele zorgverleners, te complex is.   Aan de wetgever en beleidsmakers is het dus de taak om de regels omtrent het pgb toegankelijker te maken. Hierdoor zal de afhankelijkheid van de bemiddelingsbureaus al flink kunnen afnemen.  Maar er is ook laaghangend fruit dat de gemeente nu al kan (en zelfs moet) plukken. 

Wat kan de gemeenteprofessional doen?

Ten eerste: de keuze voor een pgb moet een bewuste vrije keuze zijn voor de budgethouder (gelet op artikel 2.3.6 lid 1 Wmo). De keuze voor een pgb mag niet geboren worden uit noodzaak omdat de gemeente geen passende hulp heeft ingekocht. De aanvrager kan niet gedwongen worden om te kiezen voor een pgb, en overgeleverd worden aan (de kosten voor) pgb-bemiddelingsbureaus. 

De gemeente moet in het onderzoek rekening houden met de voorkeur van de burger (artikel 2.3.2 lid 4 onderdeel a Wmo 2015), en op basis daarvan een passende ‘zorg in natura-optie’ aanbieden. Als de passende hulpverlening niet is ingekocht moet de gemeente overwegen om een maatwerkcontract af te sluiten om de passende hulp voor deze burger alsnog in te kopen.  

Ten tweede: de gemeenteprofessional moet de voorwaarden voor een pgb goed toetsen. Als de budgethouder niet in staat is om het pgb zelf te regelen (ook niet met hulp van zijn sociale netwerk of een vertegenwoordiger), zet dan zorg in natura in. Geef het beheer van het pgb dan niet uit handen aan bemiddelingsbureaus, tenzij de budgetbeheerder zich ervan bewust is dat hij zelf hiervoor de kosten moet dragen.  

Een robuuste cliëntondersteuning

Tot slot: de gemeente heeft via de cliëntondersteuner de wettelijke taak om een aantal taken te doen die nu door de bemiddelingsbureaus wordt overgenomen. 

Als een burger zich bij de gemeente meldt met een probleem, dan biedt de gemeente altijd gratis cliëntondersteuning aan (artikel 2.2.4 lid 1, artikel 2.1.4 lid 5 en artikel 2.3.2 lid 3 Wmo 2015). De cliëntondersteuner geeft informatie en advies, helpt bij het formuleren van de hulpvraag en neemt daarbij het belang van de burger als uitgangspunt (artikel 2.2.4 lid 2 Wmo 2015). [3] 

De cliëntondersteuner is onafhankelijk, en legt de burger uit wat hij kan verwachten binnen de Wmo 2015 en andere zorgwetten. Ook burgers die hun ondersteuning via een pgb willen regelen, kunnen bij het onderzoek, de aanvraag en daarna een beroep doen op cliëntondersteuning. [4]  Omdat de cliëntondersteuner onafhankelijk is en geen winstoogmerk heeft, is de cliëntondersteuner de uitgewezen persoon om de burger te helpen bij de vraag of een pgb een verstandige keuze is. Verder moet de cliëntondersteuner ook verdere ondersteuning bieden in het aanvraagproces. 

Burgers komen meestal in aanraking met bemiddelingsbureaus door de cliëntondersteuner (82%) [5]. Dit terwijl de werkzaamheden van de bemiddelingsbureaus dus vaak onder de wettelijke taakopvatting van de cliëntondersteuner zelf valt, en deze dienstverlening eigenlijk zelf (gratis) zou moeten verlenen. 

Het is aan de gemeente om te investeren in een robuuste cliëntondersteuning. Vooral om te voldoen aan de opdracht uit de Wmo 2015, maar ook om de gemeente en burgers onnodige kosten van pgb-bemiddelingsbureaus te besparen. 

[1] HHM-rapport bladzijde 19 en 20. [2] HHM-rapport bladzijde 20. [3] Memorie van Toelichting kst 33841 nr. 3, pagina 142. [4] Nota kst 33841, nr. 34, pagina 155 [5] HHM-rapport bladzijde 30 en 31.

---