De toekomst is mensgedreven, AI versterkt

Auteur kennisbijdrage: Mara Schreven

De snelle opkomst van Artificiële Intelligentie (AI) transformeert diverse beroepsvelden in een ongekend tempo. De juridische sector vormt hierop geen uitzondering, zoals al aangegeven in de opinie van mijn collega mr. Lance op den Camp [1]. Er heerst vaak angst dat deze technologische doorbraken gepaard gaan met banenverlies. In deze opinie focus ik me op AI-taalmodellen [2] (hierna: AI) waarbij een vraag centraal staat: vervangt AI banen, of is het juist een hulpmiddel?

Impact van AI in het Sociaal Domein

De impact van AI, met de nadruk op het Sociaal Domein is het meest tastbaar door haar vermogen om snel juridische databases te verkennen, het samenvatten van omvangrijke documenten en het analyseren van juridische vraagstukken. Wat voorheen veel tijd kostte, gebeurt nu in een paar seconden. Daardoor heeft u juist meer tijd om aandacht te besteden aan burgers met problemen.

Er zijn inmiddels ook al praktische AI-tools beschikbaar. Een goed voorbeeld hiervan is de Schulinck AI-Desk [3]: een slimme tool die gemeenten helpt bij juridische vragen over de Participatiewet. De AI-Desk geeft duidelijke en juridisch correcte antwoorden, gebaseerd actuele wetgeving [4], informatie uit de kennisbank en het gemeentelijk beleid.

De noodzaak van menselijke tussenkomst

AI kan veel, maar heeft ook belangrijke beperkingen. Laat me de twee belangrijkste uitleggen.

Menselijke maat blijft onmisbaar

AI kan veel, maar niet alles. Zeker in het Sociaal Domein blijft een groot deel van het juridische werk mensenwerk. Dat komt door de persoonlijke en vaak ingewikkelde situaties waarin regels niet zwart-wit toepasbaar zijn. Bij het nemen van moeilijke beslissingen spelen niet alleen regels en feiten een rol, maar ook het rechtsgevoel, intuïtie en zorgvuldige afwegingen. Die menselijke kant is essentieel voor eerlijke besluitvorming, vooral wanneer er onzekerheid is of meerdere uitkomsten mogelijk zijn.

AI kan dat menselijk inzicht niet vervangen. Het begrijpt geen emoties, kent geen ethiek en kan persoonlijke context niet meewegen zoals een mens dat kan. Menselijke betrokkenheid blijft onmisbaar in het sociaaljuridische werk.

Het risico van ‘hallucinaties’

Taalmodellen werken anders dan zoekmachines. AI werkt als een voorspellingsmachine: het probeert het volgende woord of de volgende zin te raden op basis van patronen in de tekst waarop het is getraind. Simpel gezegd: als AI duizenden keren heeft gelezen “artikel 7 Participatiewet regelt…”, dan leert het dit patroon en kan het vergelijkbare zinnen maken.  Het probleem is dat het model goed is in het imiteren van taal, maar niet in het controleren of het waar is.

Wat gebeurt er bij “hallucinaties”

Als er geen echte informatie beschikbaar is, of als de vraag buiten het getrainde bereik valt, vult het model de leegte in met iets dat logisch klinkt, maar dus fout kan zijn. In de juridische context kan dat leiden tot zinnen die op echte juridische redeneringen lijken, compleet met wetsartikelen en uitspraken, maar die niet bestaan. Dat wordt door experts ‘hallucineren’ genoemd.

Hoe voorkom je dit risico?

Taalmodellen die zijn getraind op vrij beschikbare internetteksten zijn hier extra gevoelig voor. Gesloten modellen, zoals Schulinck AI-Desk, beperken het risico op hallucinaties doordat ze uitsluitend antwoorden genereren op basis van verifieerbare bronnen zoals wet- en regelgeving, jurisprudentie en beleidsinformatie.

Juist door het risico op hallucinaties is menselijke betrokkenheid cruciaal. Juristen zijn nodig om te controleren of een uitspraak daadwerkelijk bestaat, of een wetsartikel correct is toegepast en of een conclusie juridisch houdbaar is. Zonder die toetsing is verantwoord gebruik van AI in het recht niet mogelijk.

Samenwerken met AI

AI biedt duidelijke voordelen, het versnelt processen en geeft ons meer tijd voor burgers. Maar het heeft ook beperkingen: geen begrip van emoties, ethiek of persoonlijke context, plus het risico op ‘hallucinaties’.

Daarom blijft menselijke tussenkomst cruciaal. Rechtsgevoel, empathie en zorgvuldige afwegingen zijn onmisbaar, vooral bij beslissingen met directe impact op mensenlevens.

AI is geen revolutie die juristen overbodig maakt, maar een evolutie die ons kan versterken. De jurist van de toekomst is een hybride professional, iemand die traditionele juridische expertise combineert met moderne AI-vaardigheden. Door te investeren in AI vaardigheden maken we ons vak toekomstbestendig: menselijk en modern.

[1] Schulinck. (2025, 29 april). AI als bondgenoot bij de uitvoering van de Participatiewet. https://www.schulinck.nl/opinie/slimmer-werken-ai-als-bondgenoot-bij-de-uitvoering-van-de-participatiewet/ [2] Een AI-taalmodel is een geavanceerd algoritme dat gebruikmaakt van kunstmatige intelligentie om tekst te begrijpen, genereren en voorspellen. [3]  Schulinck. (2025, mei 6). Schulinck AI-Desk | Slimme ondersteuning voor gemeenten. https://www.schulinck.nl/kennisbanken/schulinck-ai-desk/ [4] Denk hierbij aan: Participatiewet, Bbz 2004 of Algemene wet bestuursrecht.

---