‘Duidelijkheid en eerlijkheid essentieel’

Terwijl Brabantse buren afhaken, gaat Maashorst ondanks rellen door met duurzame asielopvang. Burgemeester Hans van der Pas vertelt over het creëren van draagvlak, over de rol van de gemeenteraad en over standvastig besturen. ‘Blijf achter je keuze staan.’

Burgemeester van Maashorst over asielopvang

De familie Van der Valk zag het helemaal zitten: een nieuw contract met het COA in Uden. Een lucratief contract. Van der Valk biedt sinds december 2023 driehonderd asielzoekers onderdak in hun hotel aan de Rondweg. Daarvoor ontvangen ze naar verluidt tot volgend jaar bijna dertig miljoen euro. Altijd volle bezetting – kom daar eens om in deze koude en natte tijden.

'Maar we hebben nee gezegd op het voorstel om de overeenkomst met Van der Valk te verlengen. Ik weet dat er een industrie is gegroeid rond asiel en dat iedereen zijn belangen en wensen heeft, maar drie jaar is drie jaar. Dat hadden we afgesproken met het COA en met Van der Valk. Ik wil ook dat het weer een gewoon hotel wordt. Het gaat goed op deze tijdelijke opvanglocatie, maar je moet je als gemeente aan je woord aan de inwoners houden. Duidelijkheid en openheid zijn essentieel in de asieldiscussie’, zegt burgemeester Hans van der Pas (61) van Maashorst.

De gemeente Maashorst had kunnen zeggen: wij hebben drie jaar aan onze verplichtingen voldaan, nu zijn de buren aan de beurt. Maar zo was Maashorst niet getrouwd. Van der Pas: ‘Het college en de gemeenteraad van Maashorst vinden het beter om de lasten eerlijk te verdelen, waarbij iedere gemeente in Nederland opvang regelt. Zo is het ook bedoeld in de Spreidingswet. De wet heeft vanuit Den Haag een slechte naam gekregen, maar uiteindelijk draait hij om een billijke verdeling van asielzoekers over het land. En dus was het de wens van de gemeenteraad van Maashorst om de asielopvang duurzaam voort te zetten. Dat begrijp ik ook. Je hebt de plicht om mensen goed op te vangen. Wij nemen onze verantwoordelijkheid serieus. Dat past ook in onze visie: je kunt alleen maar goed met elkaar samenleven als je solidair bent met groepen die het moeilijk hebben. Solidariteit is een van de pijlers onder Maashorst2050, de visie die we ontwikkelden als kompas voor de toekomst.’

Rustig

En dus ging het Brabantse Maashorst (60.000 inwoners) op zoek naar een nieuwe plek om haar asielzoekers vanaf oktober 2026 te huisvesten. Op een stuk grond van de gemeente aan de Boekelsedijk, ook in Uden, gaan het COA en de gemeente 41 woningen bouwen voor driehonderd asielzoekers. Daarnaast wil de gemeente woonlocaties ontwikkelen op de Repelakker in Zeeland en in de Molenaarstraat in Schaijk. Op een van die locaties komt ook opvang voor minderjarige vreemdelingen.

Die nieuwe plekken zijn nodig, want Maashorst moet op grond van de Spreidingswet en regionale afspraken in totaal 750 vluchtelingen opvangen. Nu vangt de gemeente nog ‘maar’ 450 mensen op: 300 asielzoekers en 150 Oekraïners. In Uden, Zeeland en Schaijk komen niet alleen asielzoekers en Oekraïners, het is juist de bedoeling dat er starters op de woningmarkt en ‘spoedzoekers’ komen. Het (politieke) ei van Columbus.

Van der Pas: ‘Je vergroot het draagvlak voor opvang door ook wat te doen aan het woningtekort voor je eigen inwoners. Juist, zou ik willen zeggen. Je laat zien dat je om migranten en om de eigen bevolking geeft. En dat dat hand in hand kan gaan.’ Om de inwoners van Maashorst te informeren over de nieuwe woon- en opvanglocaties in de gemeente, werden op 9 en 16 april van dit jaar twee informatiebijeenkomsten georganiseerd in de Udense Kruisherenkapel. ‘We dachten: het gaat goed in het Van der Valkhotel, het enige wat we doen is: we verhuizen de asielzoekers van Uden-Noord naar Uden-Zuid, dus waarom zou het dan opeens niet goed gaan?’, zegt burgemeester Van der Pas.

Maar lawaaischoppers hebben relkansen geroken. Van der Pas: ‘Toen de opvang in Van der Valk in 2023 openging, waren er ook protesten. Dus we verwachtten wel gedoe, ook al ging het om een verhuizing en ook al was het rustig op de opvangplek. Ik heb de indruk dat mensen niet wisten dat het om een verhuizing gaat. Inwoners konden op een open dag een kijkje komen nemen. De grootste tegenstanders komen dan niet.’

Gesprek

In Best werd tijdens een informatiebijeenkomst in de sporthal Naestenbest een week eerder gereld, net als in het naburige Berlicum. Driehonderd betogers bekogelden het gemeentehuis van Sint-Michielsgestel met eieren en fakkels. Heel subtiel hingen ze ook varkenspoten op de plek waar de asielopvang moest komen.

Burgemeester Van der Pas: ‘Dat is op vijftien, twintig minuten rijden van ons. Je bent hier zo. Maar we wilden wel onze inwoners informeren. Welke vragen hadden ze? Welke zorgen? Mensen zeggen: jullie zijn niet transparant, maar dat zijn we wel. We waren op drie locaties uitgekomen, op basis van de uitgangspunten van de gemeenteraad. En dat proces was zo met de raad afgesproken. Mensen hebben het recht om te demonstreren, maar je wil niet dat ze de informatiebijeenkomst verstoren, zoals in Best en Berlicum.’

De informatieavond in de Udense Kruisherenkapel verloopt aanvankelijk rustig, maar allengs wordt de sfeer grimmiger. Betogers steken vuurwerk af en bekogelen agenten. De ME grijpt in en houdt zes mensen aan. Mannen uit Uden, maar ook uit Veghel, Bergeijk en Stamproy. Een week later is er weer een informatiebijeenkomst in de Kruisherenkapel. Nu hoeft de politie niet op aanwijzing van de burgemeester op te treden, maar worden na afloop van de informatiebijeenkomst wel weer oproerkraaiers opgepakt. Niemand uit Uden. De relschoppers – altijd mannen – komen uit Oss, Berghem, Gorinchem en Nijmegen.

Zouden ze hebben geweten waar de Boekelsedijk ligt? Van der Pas: ‘Ik denk het niet. Natuurlijk demonstreerden ook mensen uit Uden. Jammer dat ze zich niet hadden aangemeld voor de informatiebijeenkomst. Kom langs en deel je zorgen, want pas dan komt het gesprek op gang.’ Op de vraag of tegenstanders wel in gesprek willen en niet gewoon lekker willen rellen, antwoordt Van der Pas: ‘Je moet de verbinding blijven zoeken, want mensen maken zich zorgen om heel andere dingen dan asielzoekers. We moeten de onderliggende zorgen serieus nemen; zorgen over huisvesting bijvoorbeeld. Daarom koppelen we in Uden bewust de bouw van een AZC aan woningen voor starters en spoedzoekers. Dat wilde de gemeenteraad ook graag. Zorg voor je eigen inwoners. Mensen zien dat er wordt gebouwd voor asielzoekers. En onze kinderen dan?’

Beveiliging

Van der Pas schudde iedereen tijdens de informatiebijeenkomsten de hand. ‘Je zou zeggen: allicht, maar sommige mensen doen het niet. En er waren bezoekers die mijn hand weigerden, vooral tijdens de tweede bijeenkomst. Ze hadden in de krant gelezen dat ik iedereen een hand gaf, en gaven me met opzet geen hand. Dat zag je gebeuren. De mensen van de beveiliging stonden eromheen. Ze wisten meteen wie ze wat extra in de gaten moesten houden.’ Handen schudden en onverbiddelijkheid gingen samen in de Kruisherenkapel. ‘De opvang stond niet ter discussie, daar was ik heel duidelijk over.’

Het geweld in Berlicum loonde. De gemeenteraad van Sint-Michielsgestel schrok zich rot, waarna het college rap besloot om geen opvanglocatie voor driehonderd asielzoekers te openen in Berlicum. Het college zou zich richten ‘op herstel en nazorg in de gemeenschap.’ Een ‘morele plicht’, zoals de gemeente eerder nog verkondigde, en ‘landelijke wetgeving en regionale afspraken’ om vluchtelingen op te vangen ten spijt.

In Uden loonde het geweld niet. In mei gaf de gemeenteraad groen licht voor drie locaties voor zo’n duizend vluchtelingen en woningzoekenden. ‘Vluchtelingen zijn mensen zoals u en ik, die noodgedwongen hun land hebben moeten verlaten’, vond Bas Keijzer van coalitiepartij Kompas Maashorst. De VVD was ook voor opvang, maar op kleinere locaties. Van der Pas: ‘Maar waar haal je die vandaan? Bij ons is dat niet gelukt. En als je ze al vindt, dan krijg je echt iedereen op de koffie. En trouwens, als we locaties voor woningbouw of industrie zoeken, zeggen we toch ook niet: we hebben er zes, zullen we daar eens met z’n allen over praten? En dat zou je wel met asielopvang doen?’

Steun

Wat de ene gemeente niet doet, moet de andere gemeente doen, zo simpel is het in asielopvangland. De noodkreet van het COA deze zomer aan Gelderland, Limburg, Noord-Brabant, Noord-Holland, Overijssel, Utrecht, Zeeland en Zuid-Holland om noodopvangplekken te organiseren viel als zaad op de rotsen. ‘Geen enkele gemeente in de provincie biedt zich aan om te helpen’, kopte BN DeStem een paar weken later. Buurgemeente van Maashorst Bernheze bijvoorbeeld huisvest geen asiel zoekers. Het college van die gemeente besloot in 2024 om 250 mensen op te vangen, maar een jaar later vond het college dat ‘zorgvuldigheid beter was dan snelheid’, en zette de opvang in de ijskast. ‘Wij ervaren nu te weinig steun en richting vanuit de regering in Den Haag’, vond het bestuur van Bernheze.

Van der Pas: ‘Ik vind ook dat het kabinet ons beter moet steunen, maar asielopvang staat hier niet ter discussie, welke geluiden er ook uit Den Haag zijn gekomen. Wij vinden dat je een taak hebt om mensen op te vangen. Een nieuw kabinet moet wel beter kijken wie we binnenlaten. Uiteindelijk is het een kwestie van solidariteit. Als je geen asielzoekers wil opvangen, dan leg je de lasten bij andere gemeenten. Wij vinden: er is een Spreidingswet, en op basis van die wet verdeel je asielzoekers over Nederland.’ En daarin weet het college van Maashorst zich gesteund door de gemeenteraad. Zonder steun uit de raad geen asielzoekers.

Volgens Van der Pas moet de gemeente inwoners ook niet wijsmaken dat ze meebeslissen over een opvanglocatie. Daar beslist het gemeentebestuur over, niet de buurt. Van der Pas: ‘Neem als bestuur je verantwoordelijkheid en maak goede afspraken met de gemeenteraad. Dat hebben we in 2024 in Uden gedaan met de vaststelling van een uitgangspuntennotitie. In 2023 werden we verrast, ik was toen nog geen burgemeester, door een akkoord dat het COA en Van der Valk hadden gesloten. Dat is slecht voor het draagvlak. Gooi ook niet een stel mogelijke locaties in de lucht, want dan blijft er niet één over. Of het AZC komt in de zwakste wijk. Kies een haalbare locatie. Sta daar ook achter. Het is de kunst om in gesprek te blijven met inwoners en tegelijk achter je keuze te blijven staan. Maak ook duidelijk waarop inwoners wel en waarop ze geen invloed kunnen uitoefenen. Dat laatste is essentieel. Duidelijkheid werkt. Mensen willen je het liefst vertellen waarom een AZC juist daar níet moet komen, maar daar moet je niet in meegaan.’