De huurtoeslag verandert, de woonkostentoeslag moet mee

Auteur: Wendy Pijnen

De afschaffing van de maximale huurgrens per 1 januari 2026 verandert de manier waarop woonkosten worden ondersteund. Gemeenten kunnen niet afwachten: hun huidige woonkostentoeslagbeleid moet onder de loep worden genomen.

De nieuwe Wet op de huurtoeslag (Wht) wordt gepresenteerd als een vereenvoudiging van het toeslagenstelsel. De bedoeling is helder: minder regels, minder uitzonderingen en meer duidelijkheid voor huurders. Ook mensen met een hoge huur krijgen straks recht op huurtoeslag, zolang hun inkomen laag genoeg is. Op het eerste gezicht lijkt dat goed nieuws. Toch heeft deze wijziging gevolgen voor gemeenten, die opnieuw moeten bepalen hoe zij huishoudens met hoge woonlasten ondersteunen.

Hoe het nu werkt

In het huidige systeem bepaalt de maximale huurgrens of iemand recht heeft op huurtoeslag. Wie boven die grens huurt (in 2025: € 900,07), krijgt geen toeslag, ook niet voor het deel onder dat bedrag.

Een huurder met € 899 kale huur ontvangt bijvoorbeeld wel huurtoeslag, terwijl iemand met € 901 volledig buiten de boot valt. Gemeenten vullen dit gat op via de woonkostentoeslag (WKT), een vorm van bijzondere bijstand voor noodzakelijke woonkosten. Zo ontstond in de praktijk een tweedeling: het Rijk ondersteunt via de huurtoeslag tot aan de grens, en gemeenten vangen de groep daarboven op.

Wat er per 2026 verandert

Met de wetswijziging [1] verdwijnt de huurgrens als toegangsvoorwaarde. Iedereen met een laag inkomen kan vanaf 2026 huurtoeslag aanvragen, ongeacht hoe hoog de huur is. De grens blijft wel bestaan als rekenplafond: de toeslag wordt alleen berekend over de huur tot aan dat bedrag.

Concreet betekent dit dat de Belastingdienst voor een woning met een kale huur van € 1.100 de toeslag berekent alsof de huur  € 900,07 bedraagt. De € 200 daarboven telt niet mee en moet de huurder zelf betalen. De harde grens verdwijnt, maar de financiële beperking blijft. Dat deel van de huur dat niet door het Rijk wordt gesubsidieerd – de niet-gesubsidieerde huurcomponent – vormt het nieuwe knelpunt.

Verschuivende verantwoordelijkheid

Door deze wijziging wordt de landelijke huurtoeslag vanaf 2026 formeel een voorliggende voorziening voor iedereen met een huurwoning, ook in de vrije sector. Daarmee verandert de juridische positie van gemeenten.

De Participatiewet bepaalt dat gemeenten pas bijzondere bijstand mogen verlenen als er geen passende en toereikende voorliggende voorziening is (artikel 15 Participatiewet). De Wet op de huurtoeslag lijkt vanaf 2026 wel passend, maar niet toereikend voor huurders met een huur boven de huidige grens.

Veel gemeentelijke beleidsregels kennen momenteel de bepaling dat er woonkostentoeslag wordt verleend, als geen recht op huurtoeslag bestaat vanwege te hoge huur. Deze bepaling in de beleidsregels is vanaf 2026 niet meer geldig.

Nieuwe financiële werkelijkheid

De wetswijziging lost dus het probleem van uitsluiting op, maar veroorzaakt een ander probleem: de huurtoeslag dekt niet de volledige huur. Vooral huurders met een laag inkomen en een hoge huur in de vrije sector houden een flink deel zelf te betalen.

Voor huishoudens op of net boven bijstandsniveau kan dat bedrag oplopen tot honderden euro’s per maand. Zij kunnen dat vaak niet dragen uit hun inkomen. Daarmee verschuift het vraagstuk van “geen toeslag” naar “onvoldoende toeslag”. Gemeenten blijven dus een rol houden, maar die verandert naar aanvulling op de landelijke regeling.

Drie stappen die gemeenten nu kunnen zetten

Gemeenten die niets doen, lopen het risico dat hun woonkostentoeslagbeleid per 1 januari 2026 onuitvoerbaar wordt. Voorbereiding is noodzakelijk.

1. Breng de doelgroep in beeld
   Inventariseer welke huishoudens nu WKT ontvangen omdat hun huur te hoog is. Informeer hen tijdig over de wetswijziging en help bij het aanvragen van huurtoeslag bij de Belastingdienst.
2. Maak financiële doorrekeningen
   Vergelijk voor deze groep de huidige WKT met de verwachte huurtoeslag in 2026. Zo wordt duidelijk wie erop achteruitgaat en waar tijdelijk maatwerk nodig is.
3. Ontwikkel nieuw beleid
   Formuleer WKT voortaan als aanvullende bijzondere bijstand voor de niet-gesubsidieerde huurcomponent. Gemeenten kunnen zelf bepalen:tot welk huurbedrag zij woonkosten als noodzakelijk aanmerken;of er een verhuisplicht geldt, en in welke gevallen die kan worden losgelaten.

Een standaard verhuisplicht is in de huidige woningmarkt vaak niet realistisch. Ook de voorwaarde “verhuizen naar een woning waarvoor huurtoeslag kan worden aangevraagd” houdt niet langer stand.

Meer dan een technische wijziging

De herziening van de WKT is niet alleen juridisch van aard, maar ook beleidsmatig en bestuurlijk. Gemeenten moeten opnieuw bepalen waar hun verantwoordelijkheid begint en eindigt. Hoeveel steun is redelijk voor huurders in de vrije sector? Hoe wordt voorkomen dat lokale regelingen de landelijke toeslag feitelijk uitbreiden?

Huurders hebben straks te maken met twee instanties: de Belastingdienst voor de huurtoeslag en de gemeente voor eventuele aanvulling. Zonder goede afstemming dreigen misverstanden, schulden en extra uitvoeringslasten.

Tot slot

De nieuwe huurtoeslagwet lijkt eenvoudiger, maar heeft ingrijpende gevolgen voor gemeenten. Hun huidige woonkostentoeslagbeleid past niet meer bij de nieuwe werkelijkheid. Wie niet op tijd handelt, loopt risico op onrechtmatige verstrekkingen en financiële problemen bij inwoners.

De oplossing ligt in tijdige actie: duidelijke communicatie met de huidige doelgroep, aanpassing van beleidsregels en een helder nieuw kader dat aansluit bij de gewijzigde wet. Zo blijft de gemeente in staat om kwetsbare huurders te helpen, zonder in strijd te komen met de wet.

[1] Alle wijzigingen in de huurtoeslag per 2026: Huurtoeslag verandert vanaf 2026: meer mensen krijgen recht op deze toeslag | Dienst Toeslagen

---