Pal tegen een kademuur op het Marineterrein in Amsterdam ligt een groen eilandje. Lange rietstengels buigen in de harde herfstwind. Er zijn groene plantjes opgekomen, waarvan sommige in het najaar nog bloeien. Een brandnetel verraadt dat het water waarschijnlijk behoorlijk voedselrijk is.
Patat in de sloot: voedingsbodem voor waterleven
De biologisch afbreekbare zetmeelstructuren vormen een groeibodem voor mosselen, planten en vissen. En kunnen PFAS wegvangen.
‘De kern van dit eilandje vormen de zoetwatermosselen’, zegt Wouter Lengkeek, directeur van aquatisch adviesbureau Waardenburg. ‘Ze filteren het water, tot wel twee tot vier liter water per mossel per dag. Ze nemen, net als sponzen, stikstof en fosfaat op en vangen ook allerlei andere ongerechtigheid op, tot en met PFAS aan toe.’
Zetmeelstroom
De mosselen zijn niet zichtbaar. Ze zitten zowel aan de binnenzijde als aan de buitenkant vastgekleefd aan een honingraatachtige verticale structuur die twee meter diep in het water hangt. ‘De stellage bestaat uit biologisch afbreekbaar plastic dat we na lang experimenteren hebben gegoten uit een zetmeelstroom afkomstig van aardappelschillen uit de patatindustrie’, vertelt bioloog Lengkeek. BESE heet het zetmeelspul, en staat voor Biodegradable EcoSystem Engineering. BESE is een dochterbedrijf van bureau Waardenburg.
Verderop in deze binnenhaven zwemmen mensen heen en weer tussen de kade en een steiger. Velen van hen zien we even later zitten in een doorzichtige sauna. Het ministerie van Defensie bezit nog steeds een deel van dit terrein, maar de rest transformeert de laatste jaren tot een innovatiedistrict van de gemeente Amsterdam.
Behalve het mosseleilandje van BESE, experimenteert de stad hier met verschillende vormen van ‘dobbernatuur’. Een eilandje met de naam Dobberweelde heeft een bodem van kurk, er groeien varens op. Een ander eilandje is Willoasis gedoopt en bestaat uit opgesprongen snoeihout van wilgen, dat ook voor een deel onderwater groeit.
Afbraaktijd
Het BESE-eilandje van patatplastic breekt vanzelf af en geeft de waterplanten, mosselen en sponzen, maar in zouter water ook oesters voldoende tijd om te volgroeien en een zelfstandige bank of eilandje te vormen. Lengkeek heeft zes verschillende soorten bioplastic tot zijn beschikking. ‘Sommige breken in een half jaar af, andere elementen gaan twintig jaar mee. Die langere afbraaktijd is bijvoorbeeld nodig op zee vanwege stevige wind en golfslag’, vertelt Lengkeek. In Indonesië loopt een soortgelijke proef om mangrove-oevers te verstevigen.
Enthousiast toont de boomlange bioloog foto’s van kleine oesterbanken die in een lagune in Florida de oevers verstevigen. Op verschillende plaatsen in Nederland dragen de banken bij aan het herstel van kwelders en zeegrasvelden, zoals op de Dortsman in de Oosterschelde. In deze vaargeul nabij het eiland Tholen is veel aan dijkverzwaring gedaan. Rijkswaterstaat durfde een experiment aan, gefinancierd door wetenschapsinstelling NWO.
Bioplasticstructuur
‘De hele kwelder, die in Zeeland schor heet, is door de getijdenwerking weggespoeld. We hebben gedurende twee jaar tientallen diverse groenstructuren op de bioplasticstructuur op de ondiepste delen teruggebracht, en nu is er in de luwte een groene oase ontstaan waar onder meer steltlopers voedsel kunnen vinden’, zegt Lengkeek. ‘Dergelijke zoutmoerassen slaan CO2 op, bieden vogels broedplaatsen en foerageergelegenheid en beschermen bovendien de dijken tegen sterke golfslag.’ Volgens hem liggen er ook elders aan de Zeeuwse kust kansen voor herstel van schorren en zeegrasvelden, bijvoorbeeld op locaties waar zware kabels van windparken op zee aan land komen.
Behalve dit grote werk aan de kust zijn er volgens de bioloog vooral in stedelijk gebied kansen voor natuurlijke waterfilters zoals in Amsterdam. ‘Ze verbeteren de kwaliteit van het zwemwater en de biodiversiteit, waaronder het doorzicht voor vissen. Ze werken ook goed tegen blauwalg, dat vooral tijdens langdurige warme en droge perioden voor gevaar voor zwemmers zorgt.’ Natuurvriendelijke oevers werken ook in het voordeel van de waterkwaliteit, zeker als ze in een flauw talud worden aangelegd. Dat zorgt niet alleen voor een geleidelijke overgang tussen land en water, waardoor kikkers en eenden gemakkelijker in en uit het water kunnen komen. Ze verbeteren ook de waterberging, waardoor de wateroverlast bij hevige buien wordt beperkt.
Lees de rest van het stuk in de papieren of (straks) online versie van BB#21.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.