‘Hier komt niet de zoveelste spiegelende blauwe zee’

‘Kijk, hier komt zonnepark Mokkenburg’, wijst Martijn van der Glas naar een zeven hectare groot weiland. De projectleider klimaat en energie bij de natuur- en milieufederatie Groningen ziet dat de pachtboer net klaar is om zijn zoveelste snede gras binnen te halen. Het zal vermoedelijk zijn laatste rondje zijn, want de vergunning voor energieprojectenontwikkelaar Novar is onherroepelijk geworden. Het perceel ligt ingeklemd tussen het grote Van Starkenborghkanaal en de spoorlijn Groningen-Leeuwarden. De kerktoren van het dorp Noordhorn (gemeente Westerkwartier) is net zichtbaar.

Bijna 10.000 zonnepanelen zullen in de toekomst vanaf deze locatie 2.100 huishoudens van stroom voorzien. Mooi zijn ze vaak niet, de grote zonne-akkers. Horizonvervuiling vinden veel mensen. ‘Maar er komt hier niet de zoveelste spiegelende blauwe zee’, zegt Van der Glas. Ontwikkelaars zijn verplicht anders te ontwerpen. Meer ‘natuurinclusief’ moet het worden. Ruimte voor biodiversiteit, flora en fauna. In het onlangs aangenomen landelijke kwaliteitsbudget is voor alle dertig RES-regio’s in totaal 25 miljoen euro beschikbaar gesteld voor fraaiere inrichting van te realiseren energieparken of compensatie bij de bestaande projecten.

Natuurinclusiever

In de meest recente versie van de SDE++ subsidieregeling voor financiering van duurzame energieprojecten is als vereiste opgenomen dat de parken natuurinclusiever moeten worden. De grond mag niet langer tot de laatste vierkante meter met panelen worden gevuld. Voortaan is het wettelijk verplicht om een kwart van de ruimte onbedekt te laten. En er moet naast natuur ook ruimte zijn voor educatie en extensieve recreatie. In de vergunning­verlening is dit nog niet geregeld. Wel is er sprake van een gedragscode voor meer natuur op duurzame energieparken.

Dorpsommetje

Mede door de inzet van een plaatselijke bewoner die is opgeleid tot energieboswachter is er in dit Noord-Groningse plan ruimte voor het al lang gekoesterde plan voor een wandelpad, het ‘dorps­ommetje’ vanuit Noordhorn. Maar ook de natuur verbetert. ‘De cursus leert ook dat de energieboswachters zich verdiepen in een gebiedsanalyse, welke natuur er was en welke kansrijk is’, zegt Van der Glas. Dat werden te Noordhorn de rietzanger, de blauwborst en de oeverzwaluw. ‘Speciaal voor die laatste soort wordt de toplaag van het weiland afgeschraapt tot een flinke bult grond, ideaal voor de oeverzwaluw.’ En de aarden wal ontneemt automobilisten en schippers op de provinciale weg en kanaal het zicht op de talrijke zonnepanelen.

Energieboswachters

Al vijf jaar worden er overal in Nederland energieboswachters opgeleid. Nu zijn er al 336, meldt Ronnie Koop van de Friese natuur en milieufederatie die de training van de energieboswachters voor het hele land coördineert. ‘De energieboswachter past prima in ons motto om een groene beweging van onderop te ontwikkelen’, vult Annie van de Pas aan. De directeur van de landelijke natuur en milieufederaties zegt dat het idee voor energieboswachters ontstond in de Energietuin in Assen. ‘Daar liggen niet alleen 37.000 zonnepanelen, maar is op vijftig hectare ook ruimte voor een voedselbos en natuur in een coulisselandschap. Er is ruimte voor dassen, uilen en vleermuizen. Tientallen vrijwilligers monitoren de natuurontwikkeling.’

Als pittig ervaren

De milieufederaties besloten deze ontwikkeling structureler te stimuleren. De opleiding tot energieboswachter wordt als pittig ervaren, aldus Van de Pas. ‘Deelnemers verdiepen zich in het juridisch kader van de energietransitie, moeten een gebiedsanalyse maken en begrijpen hoe je met concrete maatregelen natuur kunt stimuleren. De data voor de natuurwaarden komen uit de nationale databank flora en fauna.’ Daarbij is ruimte voor lokale omstandigheden. In Friesland en Groningen genieten bijvoorbeeld plas-drassituaties voor weidevogels meer aandacht.

De meeste deelnemers zijn burgers die in een energiecoöperatie of in een lokale milieugroep actief zijn, maar er zijn ook ambtenaren of mensen uit het bedrijfsleven die de cursus volgen. De natuur- en milieu­federaties denken dat de energieboswachters sterk bijdragen aan verbetering van het draagvlak voor de energietransitie. ‘Omwonenden zijn vaak niet blij met een zonnepark of windpark in hun achtertuin. Een luisterende energieboswachter kan al wrevel wegnemen door ervoor te zorgen dat er een fraaie heg of bloemrijke randen om het park komen’, aldus Van de Pas.

Lees de rest van het stuk in de papieren of online versie van BB#18.