Nederland positioneert zich graag als koploper in circulariteit. Maar uit het nieuwe Speciaal Verslag 23/2025 van de Europese Rekenkamer blijkt dat die reputatie steeds moeilijker vol te houden is. Waar andere landen versnellen in de richting van hogere recyclingpercentages, minder stort en betere afvalscheiding, stagneert het Nederlandse afvalbeheer al jaren. Gemeenten spelen daarin een sleutelrol. En lopen juist daar de grootste achterstand op.
Europa versnelt recycling, Nederland blijft achter
Nederland zakt weg op EU-afvalranglijsten. Gemeenten recyclen te weinig en leunen te veel op verbranding van afval.
Nergens in de top
De Rekenkamer analyseerde alle EU-lidstaten op zes hoofdindicatoren: recycling van gemeentelijk afval, recycling van verpakkingsafval, stortplaatsgebruik, afvalproductie per inwoner, verwerkingstypen (zoals recycling en compostering versus storten en verbranden) en de mate van gescheiden inzameling. De conclusie is niet vrolijk stemmend. Nederland behoort op geen van deze fronten tot de Europese top en scoort zelfs onder het EU-gemiddelde waar het gaat om afvalpreventie en toename van recycling.
De Europese doelstelling is dat lidstaten in 2025 ten minste 55 procent van het gemeentelijk afval recyclen. Nederland zit volgens het rapport weliswaar boven dit niveau, maar haalt niet de Europese top. Slovenië, Duitsland en Oostenrijk zijn de landen die meer dan 60 procent van hun gemeentelijk afval recyclen of composteren. Nederland zit daar duidelijk onder, in dezelfde middengroep als Spanje, Finland en Italië
Ook voor verpakkingsafval (EU-doelstelling: 65 procent in 2025) geldt dat Nederland niet tot de leidende landen behoort. Duitsland, België en Luxemburg scoren daar hoger. De Rekenkamer signaleert dat Nederland, ondanks sterke inzamelsystemen voor glas en papier, grote achterstand heeft bij kunststofrecycling, net als veel andere lidstaten.
Nederland verbrandt massaal
Op het gebied van afvalstorting doet Nederland het zeker niet slecht. Slechts enkele procenten van de Nederlandse vuilnis vindt zijn weg naar stortplaatsen, netjes onder de EU-doelstelling van maximaal 10 procent in 2035. Maar waar landen als Oostenrijk en België lage stortcijfers combineren met hoge recycling, blijkt Nederland vooral te leunen op verbranding. Nederland behoort tot de groep landen waar 50 tot 70 procent van het gemeentelijk afval wordt verbrand. Daarmee zit ons land ver boven het EU-gemiddelde, en duidelijk hoger dan koplopers in recycling zoals Slovenië of Duitsland. Volgens de Rekenkamer ondermijnt een sterke afhankelijkheid van verbranding de transitie naar een circulaire economie, omdat waardevolle materialen alsnog verloren gaan.
Afvalproductie in middenmoot
Nederland produceerde in 2023 ongeveer 490 kilogram gemeentelijk afval per hoofd van de bevolking, ruim onder de uitschieters Denemarken en Luxemburg (600–800 kg), maar boven landen als Polen, Roemenië en Estland (300–400 kg). Met de 511 kilo EU-gemiddelde bevindt Nederland zich precies in de middenmoot. De Rekenkamer laat daarnaast zien dat er nauwelijks sprake is van ontkoppeling tussen economische groei en afvalproductie: ook in Nederland stijgt de afvalberg mee met het bbp, zij het geleidelijker dan in het verleden
En hoewel Nederland al decennia afval gescheiden inzamelt, is het daarin geen uitblinker meer. Koplopers op het gebied van gescheiden bioafval zijn Vlaanderen (70 procent van de bevolking scheidt het afval), Oostenrijk en Duitsland. Het rapport benadrukt dat bioafval, dat goed is voor 37 procent van het totale gemeentelijke afval, in grote delen van Europa nog nauwelijks gescheiden wordt ingezameld. Nederland doet dat wel, maar de kwaliteit van het gescheiden materiaal loopt achter. Gemeenten melden grote hoeveelheden vervuiling in GFT-stromen, wat recycling ondermijnt.
Tegelijk blijkt dat landen met recent ingevoerde, maar streng gehandhaafde inzamelsystemen (zoals Slovenië en delen van Italië) Nederland inmiddels hebben ingehaald.
Uitvoering stokt bij gemeenten
De Rekenkamer waarschuwt dat afvaldoelen weliswaar nationaal zijn, maar dat de uitvoering vooral bij gemeenten ligt. Juist daar ziet de Rekenkamer problemen. Gemeenten hebben te weinig capaciteit voor handhaving en communicatie, ze innoveren te weinig om vervuiling tegen te gaan en er zijn te weinig financiële prikkels voor verbetering. Nederland kent nauwelijks gedifferentieerde tarieven op basis van gewicht van het afval en er bestaan te grote verschillen tussen gemeenten in inzamelsystemen en kosten.
Dat maakt Nederland volgens de Europese Rekenkamer internationaal kwetsbaar. De landen die het snelst verbeteren, doen dat dankzij uniforme nationale standaarden en sterke gemeentelijke ondersteuning. Precies de punten waarop Nederland achterblijft.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.