Voldoende stroom dankzij energiescan vooraf

Het stroomnet raakt vol. Toch hoeft dit emissieloos bouwen niet in de weg te staan. Je kunt hierop voorsorteren, door stroombehoefte en bestaande beschikbare aansluitingen voorafgaand aan een project inzichtelijk te maken. Jordi Leijnse, directeur bij NRG, en Stan van der Laan, technisch projectleider bij de gemeente Leiden, vertellen hoe het in de praktijk werkt: “De stroom die overblijft, kun je benutten.”

Meer mogelijk dan je denkt

Steeds meer publieke opdrachtgevers stimuleren in Nederland de inzet van emissieloos materieel in de infrastructuur. Dit betekent minder uitstoot van stikstof, CO₂ en fijnstof, maar ook een hogere stroombehoefte, wat weer extra druk legt op het al volle stroomnet. Hierdoor is het extra lastig om een nieuwe netaansluiting te krijgen. Al deze factoren samen maken het ingewikkeld voor opdrachtgevers om volgens vastgelegde zero-emissie ambities te werken.

Toch is er vaak meer mogelijk dan je denkt. Jordi legt uit: “Een gemeente beschikt vaak al over verschillende soorten stroomaansluitingen binnen haar grondgebied. Als eigenaar van veel vastgoed, gemalen, en vaak de partij met zeggenschap over openbare laadpalen kan zij snel een eerste inventarisatie maken van wat er al beschikbaar is. Simpelweg door naar eigen aansluitingen te kijken.” Daarnaast zijn er talloze private aansluitingen met overcapaciteit, waarbij de aansluiting meer elektrische capaciteit beschikbaar heeft dan dat er daadwerkelijk verbruikt wordt. Denk aan kantoorpanden die ’s nachts leeg zijn, of faciliteiten met beperkte piekmomenten, zoals stadions buiten wedstrijddagen.

Maak stroom inzichtelijk

Voor opdrachtgevers ligt er de belangrijke taak om inzichtelijk te maken waar deze stroompunten zich bevinden, en voor elk project te inventariseren hoeveel stroom er nog is. Nog vóórdat de aanbesteding eruit gaat. “Zo weet je als opdrachtgever of de gestelde zero-emissie ambities uitvoerbaar zijn, en tegen welke prijs.”

Dit doe je door de verwachte stroombehoefte van een project op papier te zetten en die te matchen met de beschikbare stroomaansluitingen. Een energiescan, als het ware. Jordi: “Allereerst maak je als opdrachtgever een inschatting van het type materieel dat naar verwachting nodig zal zijn voor het project. Op basis hiervan stel je een profiel samen van de benodigde stroom. Daarin vermeld je bijvoorbeeld of het gaat om licht of zwaar materieel.” Als volgende stap stel je vast waar de benodigde stroom vandaan kan komen. NRG, mede ook vanuit het Ondersteuningsprogramma SEB, kan gemeenten in dit proces ondersteunen.

Veel stroom blijft over

Stan vertelt hoe de gemeente Leiden een vergelijkbare energiescan heeft laten uitvoeren voor de herinrichting van de Jan van Houtkade, gelegen in de binnenstad: “NRG heeft voor ons inzichtelijk gemaakt waar in de stad gemeentelijke aansluitingen voor grootverbruik zitten die we voor bouwwerkzaamheden kunnen gebruiken.” Hiervan maakte NRG een stroomkaart. Dit overzicht geeft weer welke stroompunten er zijn bij gemeentelijk vastgoed en evenementenlocaties. Twee gemeentelijke aansluitingen bleken in de buurt te liggen van de Jan van Houtkade: een parkeergarage, met daaraan gekoppeld een evenementenaansluiting, en een rioolgemaal.

Voor beide aansluitingen heeft de gemeente informatie opgevraagd over de aansluitwaarde. Met andere woorden: wat is de maximale hoeveelheid elektriciteit die je tegelijkertijd kunt gebruiken? Stan: “Uiteindelijk gaat het erom welk deel van die aansluitwaarde er wordt gebruikt door de faciliteit en welk deel niet. Interessant is het deel dat niet wordt gebruikt. “Die stroom blijft over.” Bij beide aansluitingen zijn metingen uitgevoerd om te zien hoeveel stroom bijvoorbeeld de garage verbruikt. Eens per maand bleek er een piek te zijn, wanneer er een brandtest werd uitgevoerd. Stan: “Dan gaan alle ventilatoren aan en komt het stroomverbruik in de buurt van de aansluitwaarden. Maar op de overige dagen in de maand kun je de stroom benutten die overblijft.”

Vooraf inlichten over faciliteiten

Omdat het lastig bleek om groot materieel in de parkeergarage op te laden, koos de gemeente ervoor om de aansluiting van de evenementenlocatie te gebruiken. Bij het rioolgemaal bleek er ook sprake te zijn van overcapaciteit binnen de aansluitwaarde. Binnenkort wordt hier een definitieve laadaansluiting gerealiseerd. Deze aansluiting gaat ervoor zorgen dat het gemaal altijd de stroom krijgt die het nodig heeft, de rest van de stroom zal worden gebruikt om materieel en batterijen op te laden.

Al in de aanbesteding brengt de gemeente potentiële opdrachtnemers op de hoogte van deze beschikbare faciliteiten. Stan: “We geven ze mee op welke plekken ze kunnen laden, wat ze qua aanbod kunnen verwachten, en welke afspraken er per locatie gelden. Zoals het al dan niet voorkomen van piekmomenten waar ze rekening mee moeten houden, maar ook op welk deel van de dag er geladen kan worden. Want als de aannemer na gunning dit allemaal nog moet gaan regelen, is hij te laat.” Zo sorteert de gemeente alvast voor op de netcongestie, en biedt zij de aannemer straks zekerheid ten aanzien van het opladen van materieel.

De juiste maatregelen

Een energiescan geeft je dus zicht op waar bestaande aansluitingen en overcapaciteit zich bevinden in jouw gemeente. Hierdoor zie je ook of er gebieden zijn waar nog onvoldoende aansluitingen zijn. Start daar over een paar jaar een project? Dan kun je hier als gemeente op tijd op anticiperen, door nu al de juiste maatregelen te treffen, vertelt Jordi: “Je kunt in die gebieden bijvoorbeeld de aanleg van ‘hubs’ – een gedeeld aansluitpunt (red.) - faciliteren. Zo voorkom je dat je op een later moment plotseling grote investeringen moet doen.” Daarnaast biedt het overzicht nog een voordeel. Jordi: “Je kunt beter plannen welk project wanneer op welke aansluiting kan worden gezet: een vorm van projectmanagement op gebiedsniveau.”

Bewustwording onder aannemers

Ook aannemers spelen een belangrijke rol in deze transitie. Bij hen ligt de taak om te weten wat hun materieel aan stroom verbruikt en hoe zij de apparaten optimaal kunnen inzetten. Jordi: “Een bemalingspomp kan bijvoorbeeld prima worden aangesloten op een openbare laadpaal. Ook al heeft die laadpaal misschien wat minder vermogen dan wat het typeplaatje van de bemalingspomp aangeeft. Daar moet de aannemer zich bewust van zijn.” Hier valt nog winst te behalen, denkt Jordi. “Aannemers weten vaak niet hoe bestaande stroompunten optimaal benut kunnen worden. Zo zien we in de praktijk regelmatig dat een aannemer al het klein materieel aansluit op dezelfde fase, terwijl er een 3-fasenaansluiting beschikbaar is. De aansluiting raakt vervolgens overbelast omdat er te veel stroom wordt afgenomen.”

De aansluiting is te klein of het materieel werkt niet goed, is de conclusie die dan wordt getrokken. Dat is onterecht. Jordi: “In dit geval is er geen correcte faseverdeling. Al het materiaal is aangesloten op één fase, terwijl er drie fases belast kunnen worden. Zorg er daarom, ook als opdrachtgever, voor dat je aannemer weet wat hij tot zijn beschikking heeft. En maak je aannemer ervan bewust dat hij weet hoe hij zijn materieel goed aansluit.”

Slim laden

Afsluitend benadrukt Jordi dat er voldoende stroom is om emissieloos te bouwen, ook in tijden van netcongestie. Er zijn allerlei mogelijkheden als je slim laadt. Jordi: “Door bijvoorbeeld buiten werktijden te laden, kun je nog veel onbenutte capaciteit inzetten. Ook kan een kleinverbruikaansluiting tot 3x80 ampère in veel projecten ruim voldoende capaciteit bieden. Deze aansluitingen zijn vaak gewoon beschikbaar, zelfs met netcongestie.”

“Belangrijk blijft dat je ervoor zorgt dat je aan het begin weet wat je gaat afnemen, en dat je tijdens afname zorgt dat de stroom optimaal gebruikt wordt.” Stan sluit zich hierbij aan. “Je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen. Breng op tijd in kaart wat de mogelijkheden zijn als het gaat om stroompunten binnen de gemeente en de mogelijkheden daarvan. En zorg er daarna voor dat die informatie wordt toegevoegd aan de stroomkaart van je gemeente. Zo kan deze informatie ook weer in andere projecten gebruikt worden.”