Eenvoudig CO2-uitstoot tegengaan? Hergebruik verkeersborden

Een nieuw verkeersbord (RVV-bord) laten maken heeft veel impact op het milieu. De winning van grondstoffen, de productie en de grote hoeveelheid energie die hiervoor nodig is, zorgen voor een aanzienlijke CO2-uitstoot. Met relatief eenvoudige ingrepen kun je die uitstoot terugdringen. Remco van Ahee, inkoopadviseur bij de gemeente Wageningen, vertelt hoe ze het daar hebben aangepakt. “Het meest duurzame bord is er een dat niet is geproduceerd.”

Ad hoc besluiten

Het meest duurzaam is allereerst om te kijken of je het aantal borden in de openbare ruimte dat wordt gebruikt om regels, geboden, verboden, gevaren of informatie aan te geven, kunt verminderen. Dit wordt in de R-ladder ook wel refuse en rethink (R1), ofwel afwijzen en heroverwegen genoemd. Uit een inventarisatie van Veilig Verkeer Nederland blijkt dat zo’n twintig procent van de verkeersborden in Nederland overbodig is. Dit heeft onder andere te maken met de besluitvorming rondom de plaatsing van verkeersborden, vertelt Remco.

“Regelmatig worden er besluiten genomen die voor één specifieke situatie gelden, wat zorgt voor een oerwoud aan borden in de openbare ruimte. Zo krijgt de wegbeheerder bijvoorbeeld geregeld de opdracht om ergens tijdelijk een bord te plaatsen. Denk aan een oversteekbord voor voetgangers, omdat een uitbater zijn terras op het voetpad heeft uitgestald. Dit gebeurt dan vanwege een klacht of wens van de uitbater, die wil voorkomen dat voetgangers per ongeluk zijn terras oplopen. Terwijl de Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens (RVV) hier niets over voorschrijft. Vervolgens wordt er niet of maar nauwelijks gecontroleerd of zo’n bord nog relevant en leesbaar is, waardoor het niet wordt weggehaald.” Overweeg daarom voor elk bestaand én nieuw bord of het nog nodig of overbodig is.

Zo goed als nieuw

Is er echt een nieuw verkeersbord nodig, of moet een bestaand bord worden vervangen? Maak dan gebruik van hergebruikte of refurbished borden - ‘oude’ borden die hun functie hebben verloren. Denk aan borden die zijn vrijgekomen na een herinrichting, of borden die zijn weggehaald omdat ze overbodig bleken te zijn. Remco: “Als ze vlak zijn en geen deuk bevatten, kun je ze nog prima hergebruiken.” Vervang de oude sticker voor een nieuwe en het bord kan weer jarenlang mee. Ook kan het bord een andere kleur krijgen. Zo kan bijvoorbeeld een fietspadbord een snelheidsbord worden, of andersom.

Enkele jaren geleden schreef de gemeente Wageningen voor het eerst een aanbesteding uit waarin de focus lag op het circulair inkopen van verkeersborden. Met de uitvraag stuurde de gemeente aan op een zo duurzaam mogelijke levering van de dragers - de borden zonder de folie. Gunning vond plaats op basis van de beste prijs-kwaliteitverhouding. Remco: “Zo konden we innovatie in de markt stimuleren én onze duurzaamheidsdoelstellingen meenemen.”

Claims toetsen

In de uitvraag werd de markt uitgedaagd om een alternatief te bieden voor het aluminium, de grondstof waar nieuwe verkeersborden traditioneel van worden gemaakt. Gunning vond plaats op basis van de beste prijs-kwaliteitverhouding in plaats van op laagste prijs, zodat duurzaamheid zwaarder mee kon wegen in de beoordeling. Van het product – de drager - dat de leveranciers aanboden, moesten zij aantonen dat het een duurzamer alternatief was. Door inzicht te geven in waar het product uit bestaat, waar het materiaal vandaan komt, hoe het is geproduceerd, en wat de voetafdruk is.

Remco: “Want als je als leverancier iets claimt, dan moet je dat ook kunnen bewijzen en onderbouwen. Dat is de regel die we hanteerden. Geen enkel antwoord was fout, maar des te meer informatie we konden verifiëren, des te meer punten we konden toekennen.” De gemeente Wageningen gebruikte de PRP-tool van Rendemint BV om de claims van de leveranciers te toetsen. Remco: “Deze tool geeft per product een overzicht: waar bestaat het uit, hoe zwaar is het en waar komt het vandaan? Een voorbeeld: om de transportafstand te berekenen, moet de leverancier in de tool de productielocatie registreren. Dat is vrij simpel op te geven en te controleren, voor iedereen.”

Op basis van deze gegevens kende de gemeente punten toe aan elk aangeboden bord. Hoe meer informatie leveranciers deelden – over bijvoorbeeld grondstofherkomst of het percentage hergebruikte grondstoffen – des te meer punten dit opleverde. De aanbesteding werd gewonnen door een partij die opgeknapte (refurbished) verkeersborden aanbood. Een voorstel voor biobased borden van bamboe scoorde minder punten omdat de leverancier geen inzicht kon bieden in de herkomst en bijvoorbeeld sociale omstandigheden rondom de winning van het bamboe, evenals de impact op de landuitputting.

Blijf nuchter nadenken

De afgelopen jaren heeft de gemeente talloze refurbished borden geplaatst in de openbare ruimte. Deze nieuwe manier van werken bracht verschillende uitdagingen met zich mee. Zo werd bijvoorbeeld tijdens het aanbestedingsproces duidelijk dat bestaande technische vereisten voor verkeersborden en bewegwijzering, die veelal worden vastgesteld door de Vereniging Nederlandse Verkeersborden Fabrikanten, duurzame alternatieven in de weg kunnen staan.

Remco: “De richtlijnen schrijven voor dat een bord twee centimeter dik moet zijn en een dubbel omgezette rand moet hebben, waaraan de beugel wordt vastgemaakt. Maar dit is niet te realiseren met alternatieve materialen als rijstvlies. Deze gevestigde normen sluiten mogelijke, duurzamere alternatieven voor een aluminium verkeersbord grotendeels uit.” Remco adviseert dan ook om zelf nuchter na te blijven denken. “Neem niet zomaar allerlei certificeringen en normen over. Die kunnen innovatie soms in de weg staan. Denk in plaats daarvan juist na over hoe je innovatie kunt stimuleren.”

Raadpleeg je collega’s

Een andere uitdaging zat ‘m in het kwaliteitsverschil. Remco: “De refurbished borden waren in het begin niet helemaal als nieuw. Als een bord uit de doos kwam, kon er bijvoorbeeld een spinnenweb in zitten. Dit week af van wat we gewend waren te ontvangen, en leidde tot weerstand bij opzichters en werfbeheerders. Zij plaatsten liever nieuwe, onberispelijke borden omdat refurbished borden tot extra ‘gedoe’ leidden. Denk aan extra kwaliteitscontroles, mogelijke terugzendingen en soms alsnog een nieuw bord omdat de voorraad gebruikte borden op dat moment ontbrak.”

Remco adviseert andere gemeenten daarom kritisch te zijn op de geleverde kwaliteit van de refurbished borden. “Als de borden niet ‘als nieuw’ zijn, wordt het lastig om producten met elkaar te vergelijken. Raadpleeg hiervoor ook je collega’s die werkzaam zijn in de openbare ruimte. Vraag wat hun eisen en wensen zijn om acceptatie van de borden te garanderen. Voer dat gesprek met elkaar. Je koopt het uiteindelijk ook in voor je collega’s. Zij moeten ermee werken.”