Het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie mag dan van groot belang voor Nederland zijn om aan de NAVO-verplichtingen te voldoen. Toch behandelt de Commissie MER de bijbehorende milieueffectrapportage (MER) als van ieder ander nationaal programma. Dat schrijft de commissie in een kritisch advies. Het ministerie van Defensie heeft de rapportage zelf laten opstellen.
Commissie MER kritisch op milieuonderzoek Defensieplannen
Met het Wetsvoorstel op de defensiegereedheid kan het leger straks uitzonderingen krijgen op Europese milieuregels.
Zo blijft het onduidelijk of de defensieplannen ‘significante effecten’ op beschermde natuurgebieden gaan hebben, zoals de Veluwe. Dit betekent zelfs ‘dat nog niet duidelijk is of het NPRD (het nationaal programma, red) uitvoerbaar is in het kader van de Natura 2000-regelgeving’, schrijft de Commissie MER.
Meer kritiek
De commissie heeft meer kritiek. Bijvoorbeeld op de plannen voor meer laagvliegende helicopters: ‘De meest gevoelige functies zoals rust- en slaapplaatsen van grote aantallen vogels en ligplaatsen van zeehonden zijn niet beschouwd.’
Of de gevolgen van het toenemend aantal vluchten van jachtvliegtuigen boven bijvoorbeeld Noord-Brabant: ‘Door de nu gekozen aanpak blijft onduidelijk voor hoeveel woningen sprake is van een geluidstoename en wat het geluidsniveau bij die woningen zal zijn.’
Denk daarnaast aan het IJsselmeer, waar het testgebied voor munitie bij Breezanddijk wordt uitgebreid en het water verontreinigd kan worden. De gevolgen hiervan zijn niet duidelijk. ‘De Commissie wijst erop dat het IJsselmeer een belangrijke zoetwaterbuffer is voor Nederland, waaruit PWN (drinkwaterbedrijf, red) het grootste deel van haar drinkwater haalt, maar waar ook sprake is van een toenemende mate van verontreinigingen.’
Veluwe en Waddenzee
Daarnaast stelt de Commissie dat Defensie niet onderzocht heeft wat opgeteld de milieu-effecten zijn van alle extra militaire activiteiten: ‘Dit geldt met name voor stikstofdepositie en druk op gevoelige gebieden waar verschillende behoeften samenkomen zoals de Veluwe (natuur) en de Waddenzee (natuur en erfgoed).’
Op de Tweede Maasvlakte wil Defensie bovendien gegarandeerde havencapaciteit hebben voor wat Host Nation Support heet. Oftewel de NAVO-taak om te voorzien in de logistiek van met name Amerikaans militair materieel en personeel. ‘Het transport van en naar de haven is van invloed op de benodigde ruimtevraag en op de milieueffecten’, schrijft de Commissie MER. ‘In het MER zijn voor- en natransport van onder andere containers met gevaarlijke stoffen (waaronder munitie) echter buiten beschouwing gelaten, zonder dat hierover een nadere toelichting is gegeven.’
Geopolitieke spanningen
Tot slot is niet duidelijk of het huidige Nationaal Programma Ruimte voor Defensie wel kan gaan voorzien in alle behoeften die het Nederlands leger heeft. Een nieuw springterrein is bijvoorbeeld nog niet gevonden. Dat betekent dat de Commissie MER nog altijd geen integraal beeld heeft van de theoretische milieueffecten.
‘We begrijpen dat in tijden van geopolitieke spanningen het milieubelang wellicht een andere plaats krijgt in politiek-maatschappelijke afweging’, schetst commissievoorzitter Hans Mommaas de balans die hij zoekt. ‘Desondanks blijft het van belang om daarbij milieugevolgen goed in beeld te houden.’
Meer oefeningen in Nederland
Op dat punt wringt het. Nederland heeft zich verbonden aan het NAVO-doel om 5 procent van het nationaal inkomen in Defensie te steken, wat ruim 50 miljard euro per jaar gaat betekenen. Dat is een stijging van ongeveer 30 miljard. Dit bedrag is met name bedoeld om te voldoen aan de verplichte bijdrage aan de afschrikking aan de oostgrens van het NAVO-grondgebied. Militaire oefeningen zijn cruciaal, en Defensie wil wat die betreft minder afhankelijk zijn van het buitenland.
In de Memorie van Toelichting bij het Wetsvoorstel op de defensiegereedheid, dat eind dit jaar naar de Tweede Kamer gaat, belicht Defensie dat momenteel ruim de helft van de militaire oefeningen en opleidingen in het buitenland plaatsvindt.
Minder last van wetten en regels
Het wetsvoorstel moet ervoor zorgen dat het Nederlandse leger veel minder last van de toegenomen (Europese ) regels heeft. Vanwege privacy-wetgeving mag het leger bijvoorbeeld vaak niet oefenen met sensoren op drones. Daarnaast verhinderen milieuregels dat het leger oefent met loopgraven, en schietbanen goed kan gebruiken.
‘Wet- en regelgeving in het domein van de fysieke leefomgeving is ingericht voor vredestijd’, staat in de memorie van toelichting over de afgelopen jaren. Gewezen wordt op internationale regels voor geluid, natuur, trillingen en afval. ‘Daar komt bij dat in diezelfde periode andere ruimtevragers, zoals woningen, recreatie en bedrijvigheid, zich in de nabijheid van Defensielocaties hebben gevestigd.’
De Belemmeringenwet
Dit Wetsvoorstel op de defensiegereedheid gaat ervoor zorgen dat Defensie in bijzondere gevallen een uitzonderingspositie krijgt als het gaat om de Europese Kaderrichtlijn Water, en de Vogel- en Habitatrichtlijn. ‘Defensie moet vanuit haar grondwettelijke taken activiteiten verrichten die in sommige gevallen op gespannen voet kunnen staan met de belangen van omwonenden en bescherming van de leefomgeving’, staat in de memorie van toelichting.
Met deze nieuwe wet komt er een 21e eeuwse opvolging van de aloude Belemmeringenwet Landsverdediging, uit de Koude Oorlog. Maar de Commissie MER waarschuwt, met zoveel woorden, dat dit wetsvoorstel geen makkelijke vluchtroute moet worden. De huidige milieueffectrapportage moet uitgebreid worden met verder onderzoek. ‘De Commissie gaat er (…) van uit dat Defensie rekening houdt met de uitkomsten van dit milieuonderzoek bij verdere uitwerking van de projecten’, staat in een persbericht, ‘ongeacht de mogelijkheden die het Wetsvoorstel op de defensiegereedheid gaat bieden voor de vereenvoudiging van vergunningverlening.’
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.