MKBA energiesystemen: bodemenergie meest gunstig

De maatschappelijke kosten-batenanalyse (mkba) voor bodemenergie is in juli 2025 geüpdatet op basis van nieuwe praktijkdata. Deze update, uitgevoerd door CE Delft in opdracht van Bodemenergie Nederland, levert belangrijke informatie op. Bodemenergie blijkt in álle vier de onderzochte situaties – vier gebouwtypen, zowel nieuwbouw als bestaande bouw –maatschappelijk de meest rendabele keuze.

Het doel van de mkba is om op basis van een kwantitatieve en objectieve methode invulling te geven aan het maatschappelijk gesprek over de positie van bodemenergie binnen het energie-transitievraagstuk.

De aanleiding voor deze update van de eerder uitgevoerde mkba (september 2023) is de beschikbaarheid van nieuwe praktijkdata, specifiek over het onderhoud van gesloten bodemenergiesystemen (ook wel bodembronnen voor warmtepompen of GBES genoemd) bij woningen. Die data tonen aan dat de onderhoudskosten in de praktijk lager liggen dan in het onderzoek uit 2023 is aangenomen, waardoor de vergelijking anders uitvalt.

Belangrijkste conclusies

In het uitgebreide rapport worden vier casussen uitgewerkt. Per casus zijn voor bestaande bouw en nieuwbouw de effecten van de verschillende warmte- en koudetechnieken van verschillende gebouwtypen met elkaar vergeleken: kantoor, verzorgingstehuis, appartementencomplex en individuele woning.

Uit alle vier de geanalyseerde casussen in zowel bestaande bouw als nieuwbouw blijkt dat een bodemenergiesysteem maatschappelijk gezien het meest rendabel is.

Over het algemeen blijkt dat bij de meeste casussen de investeringskosten van bodemenergie hoger liggen dan bij de andere warmte- en koudetechnieken. Daar staat tegenover dat de kosten voor het energieverbruik bij een bodemenergiesysteem veel lager liggen.

Bij de externe effecten is te zien dat met name ‘lagere CO2-emissies’, en in mindere mate ‘een lagere impact op het elektriciteitsnet’, zorgen voor een positief welvaartseffect bij bodemenergiesystemen ten opzichte van de alternatieven.

In de toekomst zal door klimaatverandering de koelvraag toenemen en de warmtevraag afnemen. Omdat bodemenergiesystemen een hoger rendement behalen voor koeling, zullen de positieve effecten van bodemenergiesystemen op het gebied van energieverbruik en klimaateffect naar verwachting verder toenemen ten opzichte van de andere alternatieven.

Wat is er veranderd ten opzichte van het eerste rapport?

In de oorspronkelijke mkba uit 2023 was het beeld voor bodemenergie overwegend positief. Bodemenergiesystemen, zoals OBES (open systemen) en GBES (gesloten systemen), scoorden goed bij kantoren, verzorgingstehuizen, appartementencomplexen en bestaande woningen. Alleen bij de casus ‘nieuwbouwwoning’ bleef het maatschappelijke saldo achter. De hoge investeringskosten werden daar niet voldoende gecompenseerd door besparingen op energie en CO₂-uitstoot.

De update uit 2025 verandert dit beeld:

• Ook nieuwbouwwoningen met GBES laten een positief maatschappelijk saldo zien
• Directe financiële effecten zijn verbeterd dankzij lagere onderhoudskosten
• Externe effecten, zoals verminderde CO₂-uitstoot en lagere belasting op het elektriciteitsnet, blijven een belangrijk voordeel van bodemenergie
• De positieve effecten van passieve koeling worden extra belangrijk in een toekomst met warmere zomers

Waarom is dit belangrijk?

De mkba-update bevestigt het belang van bodemenergie als maatschappelijk duurzame oplossing binnen de energietransitie. Voor beleidsmakers, warmteregisseurs, projectmanagers duurzaamheid bij gemeenten en provincies is dit een belangrijk algemeen inzicht.

Overkoepelend komt uit deze mkba naar voren dat de effecten van bodemenergie positiever uitpakken wanneer externe effecten, zoals klimaatimpact en de impact op het elektriciteitsnet én extra benodigde voorzieningen worden meegenomen in de integrale afweging tussen warmte- en koudetechnieken. Voor andere effecten, zoals het hitte-eilandeffect en bodemeffecten, is het van belang de lokale situatie nader te onderzoeken.

Om een goede afweging te kunnen maken, is het belangrijk om in besluitvormingsprocessen rondom warmte- en koudetechnieken niet enkel de directe (financiële) effecten mee te nemen, maar waar mogelijk ook de maatschappelijk effecten mee te nemen in de beoordeling.

Het rapport onderschrijft het belang om de inzet van bodemenergie als duurzame warmteoplossing mee te nemen in de gemeentelijke warmteplannen voor de bestaande bouw en nieuwbouw.