Bouwen: maar waar en voor wie?

Op het onderwerp bouwen valt op 29 oktober heel wat te kiezen. Moet de hypotheekrenteaftrek worden gehandhaafd? Rechts vindt van wel, links niet. Ongeveer identiek zijn de verhoudingen hij de Wet betaalbare huur: rechtse partijen willen die omstreden wet direct afschaffen en de markt zijn werk weer laten doen, ter linkerzijde wil men de huurders betere bescherming bieden. Binnenlands Bestuur koos vier thema’s om de nieuwbouwideeën van partijen langs de meetlat te kunnen leggen: inbreiden of uitbreiden, programmering, duurzaamheidseisen en de aanpak van bezwaarmakers.

Binnen of buiten de stad

Veruit de meeste partijen willen de honderdduizenden woningen die er de komende jaren moeten worden gebouwd zowel binnen als buiten de stad bouwen. Vooral de VVD zet sterk in op grootschalige bouwlocaties en bouwen in het groen aan de randen van steden en dorpen. De partij wil regels schrappen die het bouwen in het groen belemmeren, zoals het Bijzonder Provinciaal Landschap. Het CDA verlangt een nieuw rijksprogramma om woningbouw op kleine groene woonlocaties te faciliteren. D66 ziet de meeste heil in tien nieuwe steden verspreid over het land en is summier over straatje erbij. De PVV ziet kansen op binnen- en buitenstedelijke locaties. PvdA-GroenLinks legt de nadruk op binnenstedelijk, met uitzondering van een aantal Brabantse steden en in het gebied tussen Almere en Amsterdam. Ook de BBB is zuinig met grootschalige buitenstedelijke locaties, omdat die de agrarische sector kunnen beperken. De PvdD ziet dat juist omgekeerd: door sterk te snijden in de veehouderij komt daar juist volop ruimte voor woningbouw vrij. FvD wil 100.000 woningen per jaar erbij, maar zegt niet expliciet waar (wel moeten Nederlanders bij de verdeling voorrang krijgen). Het hoogste ambitieniveau, qua bouwen, heeft de SP met een miljoen sociale woningen in vijf jaar tijd, wat ongeveer een verdriedubbeling impliceert van het huidige bouwtempo. Maar waar al die huizen moeten komen, vermeldt de partij dan weer niet.

Programmering

GL-PvdA wil meer sociale huurwoningen gaan bouwen door het aandeel sociale huur in de programmering te verhogen: dat moet van 30 naar 40 procent. Ook de PvdD wil 40 procent sociaal. De SP streeft er zelfs naar dat sociale aandeel naar de volle 100 procent op te krikken. Voor D66 en de PVV is 30 procent wel genoeg. De BBB wil twee derde betaalbaar. Ook het CDA wil twee derde betaalbaar, waarvan 30 procent sociale huur. JA21 vertrouwt erop dat ontwikkelaars de lokale markt het beste kennen en gaat uit van maatwerk op gemeenteniveau in plaats van strenge landelijke normen. Ook de VVD zet in op minder stringente eisen aan de programmering en legt de focus op betaalbare koopwoningen. Ook Volt wil meer betaalbare koop voor starters met een middeninkomen en heeft meteen de oplossing paraat: versnelde uitbreiding van het Nationaal Fonds Betaalbare Koopwoningen.

Duurzaamheidseisen

De PVV wil de kosten van nieuwbouwwoningen verlagen door verplichte circulariteits- en duurzaamheidseisen allemaal te skippen. De ingezette transitie naar aardgasvrije woningen moet worden gestopt, evenals de verplichte vermaledijde warmtepomp. Ook Forum wil stoppen met alle ‘klimaat- en milieuregels die de bouw beknellen’. JA21 ziet heil in een regeringscommissaris woningbouw die knelpunten uit de weg moet ruimen en zet alvast in op veel fabrieksmatige bouw. Ter linkerzijde denkt men daar geheel anders over. PvdA-GL wil biobased bouwen tot de nieuwe norm maken, liefst uitgevoerd met louter circulaire materialen. Ook de PvdD verlangt dat alle nieuwbouw ‘circulair, gasvrij, natuurinclusief, minstens energieneutraal en zo mogelijk energiepositief wordt gebouwd’. Het CDA gaat niet veel verder dan een verplicht verduurzamingsplan per wijk. De VVD refereert aan de schrapplannen van de Adviescommissie STOER ‘en neemt deze in beginsel over’. De partij wil dan ook geen nieuwe duurzaamheidseisen opleggen, maar het voor burgers wel fiscaal aantrekkelijk maken om een nieuwe warmtepomp aan te schaffen. De BBB, tot slot, wil gemeenten desnoods kunnen beboeten als ze lokaal hogere eisen stellen dan de landelijke norm. Zo kunnen volgens de partij de kosten van bouwprojecten dalen en wordt de doorlooptijd verkort.

Bezwaarmakers

Het grootste obstakel voor nieuwbouw is de procederende burger, bleek eerder uit onderzoek van Binnenlands Bestuur. Met dat Not-in-my-backyard-sentiment moeten korte metten worden gemaakt, vinden vrijwel alle partijen. Zo wil de PVV bezwaar- en beroepsprocessen tegen projecten versnellen door procedures waar het omgevingsplan al vastligt tijdelijk niet toe te staan. D66 geeft aan dat de woningbouw tijdens het bezwaar- en beroepsproces al mag beginnen; een eventuele uitspraak tegen het project kan hooguit leiden tot financiële compensatie aan bezwaarmakers. Ook de VVD zet in partij in op minder herhaling van bezwaar en beroepsprocedures, minder benodigde vergunningen voor huizen en kortere proceduretijden. De BBB wil via Europese uitzonderingsregels sneller vergunningen afgeven voor woningbouwprojecten. Het CDA wil bezwaarprocedures versnellen via een aanpassing n de Omgevingswet. Ook moeten criteria om in bezwaar worden aangescherpt. PvdA-GL wil de capaciteit van de Raad van State uitbreiden en het belang van woningzoekenden voortaan zwaarder laten wegen. JA21 wil daartoe de Crisis- en Herstelwet afstoffen en herinvoeren, waarbij zowel woningbouw- als infrastructuurprojecten als zijnde van dringend belang worden aangewezen, om zo bezwaarmakers juridisch minder kans te geven.