De corporaties schreeuwen te luid

In het Romeinse Rijk werd de inning van belastingen in de provincies overgelaten aan publicani. Dat waren belastingpachters aan wie de Staat per opbod het recht verkocht om belastingen te innen. Dergelijke contracten waren lucratieve investeringen. Want alles wat de publicani nog meer uit de lokale bevolking wisten te persen, mochten ze als rendement houden. Ze waren immers de eigenaren van het recht om belasting te heffen.

Geen wonder dat belastingpachters zich door de eeuwen heen weinig geliefd maakten. Het zijn de tollenaren uit het Nieuwe Testament en ze vormden aanleiding voor verschillende pachtersoproeren in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Sindsdien vinden we privatisering van belastingen een slecht idee. We zouden het gek vinden als de gemeenten zich op hun eigendomsrecht zouden gaan beroepen om weer het gebruikersdeel van de ozb te gaan heffen om het ravijnjaar te overleven.

Toch is dat ongeveer wat de woningbouwcorporaties deden. In hun strijd tegen de huurbevriezing dreigden ze naar de rechter te stappen wegens schending van hun eigendomsrecht. Want dat was het verbod op de huurverhoging in hun ogen. Ook de Raad van State zag het zo. Ze zagen in het eigendomsrecht van de corporaties zelfs een grondrecht dat ten onrechte werd beperkt. En dus plakten ze hun zwaarste dictum op het voorstel. Daarmee zagen de verdedigers van de rechtsstaat hun bange vermoedens weer eens bevestigd: de zoveelste aanval van de PVV op de rechtsstaat.

Juridisch kan ik wel volgen hoe de redenering loopt. Een eigenaar heeft het recht om vrijelijk over zijn goed te beschikken en te profiteren van de vruchten ervan. Wie een boomgaard heeft, is eigenaar van de appels. Zo valt ook het verhuren van vastgoed onder het eigendomsrecht. En dat recht is beschermd in het Eerste Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Dat maakt het beperken van huurverhogingen een grondrechtenkwestie.

Toch is zo’n redenering vanuit het eigendomsrecht vooral goed voorstelbaar bij een gepensioneerde ondernemer die moet leven van de huuropbrengsten van het pandje waarin hij zijn vermogen heeft gestopt. Bij grote corporaties past het minder. Juridisch- technisch zijn dat weliswaar ook gewoon private eigenaren van vastgoed met een grondrecht om daarvan te profiteren. Maar na alle schandalen met Maserati’s en derivaten probeerden de corporaties het imago van moderne belastingpachters juist van zich af te schudden en zich opnieuw uit te vinden als semipublieke instellingen met hooggestemde maatschappelijke doelen. En dan ligt het toch minder voor de hand om privaatrechtelijke aangifte van diefstal te gaan doen als je de huur van je meest kwetsbare huurders niet mag verhogen.

Voor het verdedigen van de rechtsstaat helpt het ook niet echt. Stel je voor dat je huurt van een corporatie die ook tijdens de zwartste jaren van de energiecrisis de huren van de woningen met de laagste energielabels heeft verhoogd. Die kans is groot, want zeven op de tien corporaties deden dat doodleuk. Je ziet sindsdien vrolijke folders over de grote inspanningen bij het verduurzamen van de woningen, maar jij woont nog altijd in een van de 142.900 corporatiewoningen met een E, F of G-label. Wellicht heb je daar ondanks alle tocht alsnog last van schimmel.

Volgens de Woonbond is de kans daarop 30 procent en uit het Woononderzoek Nederland bleek dat de klachten over het onderhoud van de woningen de laatste jaren toenemen. Stel, die woning staat in een wijk waar de leefbaarheid al jaren achteruit boert. Volgens de Stichting Visitatie Woningcorporaties Nederland is dat juist het geval in de wijken waarin de meeste sociale huurwoningen staan. Daar worden immers bijna alle maatschappelijke problemen op elkaar gestapeld.

En stel je dan eens voor dat het bevriezen van jouw huur met grote politieke verontwaardiging van de weg wordt gereden. Omdat de corporaties al eigenaar blijken van jouw extra huurpenningen. Omdat ze daarmee de nieuwbouw wilden betalen. En omdat daar nog wat aan doen in strijd met de rechtsstaat blijkt. Wat zou je dan van die rechtsstaat denken?