Lokale partijen krijgen structurele financiering

Het kabinet heeft het voorstel voor de nieuwe Wet op de politieke partijen naar de Tweede Kamer gestuurd. De wet moet zorgen voor een sterkere verankering van het partijstelsel binnen de Nederlandse democratische rechtsstaat. Een belangrijke wijzigingen voor decentrale overheden is dat er een structurele financiering komt voor lokale en regionale partijen. Jaarlijks komt hiervoor ruim acht miljoen euro beschikbaar.

Minder afhankelijk

Volgens minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark is dit noodzakelijk, omdat lokale partijen een steeds grotere rol spelen in het openbaar bestuur. ‘Zij moeten hun werk goed kunnen doen. Dat vraagt om professionalisering en financiële armslag,’ aldus Uitermark. De subsidie – structureel 8,15 miljoen euro per jaar – moet lokale partijen minder afhankelijk maken van giften. In ruil daarvoor gaan zij zich houden aan transparantieregels, zoals het openbaar maken van ontvangen donaties, schulden en financiële jaarverslagen op hun eigen website.

Anonieme donaties verboden

De nieuwe wet brengt ook de bestaande regels over partijfinanciering – nu nog vastgelegd in de Wet financiering politieke partijen – onder in één integraal kader. De kern van deze regels blijft intact, maar er zijn belangrijke wijzigingen. Zo wordt het verbod op donaties aangescherpt. Aanvankelijk was het de bedoeling dat niet-Nederlanders geen bijdragen zouden mogen doen en dat ook Nederlanders die in het buitenland wonen uitgesloten zouden zijn van giften. Maar aangezien dit in strijd is met Europese regelgeving werd haalde dit verbod het niet. 

Partijen moeten giften van meer dan 10.000 euro binnen tien dagen melden, en tijdens verkiezingsperioden zelfs binnen één dag. Anonieme donaties worden voortaan volledig verboden. Bovendien wordt een nieuwe onafhankelijke toezichthouder ingesteld: de Nederlandse autoriteit politieke partijen (Napp). Deze toezichthouder krijgt de taak om naleving van de regels te waarborgen en zo het publieke vertrouwen in politieke partijen te versterken.

Geen ledenplicht, wel verbod mogelijk

Opvallend is dat partijen ondanks eerdere plannen toch niet verplicht worden om leden te hebben. Minister Uitermark zag daar uiteindelijk vanaf, onder meer om partijen als de PVV niet uit te sluiten. Volgens haar zou een ledenplicht te veel ingrijpen in de organisatievrijheid van partijen, en daarmee mogelijk in strijd zijn met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Wel krijgt de rechter met de nieuwe wet gerichtere mogelijkheden om een partij te verbieden. Waar dat nu alleen kan bij schending van de ‘openbare orde’ – een algemene bepaling voor alle verenigingen – maakt de nieuwe wet het mogelijk een partij te verbieden als deze de democratische rechtsstaat ernstig bedreigt. Bijvoorbeeld als een partij zich richt op het afschaffen van de rechtspraak of het ondermijnen van verkiezingen.