‘Grotere omroepen staan verder af van lokale gemeenschap’

De Raad van State heeft een aantal bezwaren bij het wetsvoorstel waarmee het kabinet de positie van lokale publieke omroepen wil versterken. De centrale aannames van de regering—dat landelijke bekostiging en schaalvergroting de onafhankelijke lokale journalistiek zouden verbeteren—zijn volgens het adviesorgaan onvoldoende onderbouwd. Ook het wettelijke maximum van tachtig omroepgebieden is te rigide, waarschuwt de Raad van State, net als het risico dat grotere omroepen verder van de lokale gemeenschap komen te staan. Dat kan het uitvoeren van hun publieke taak bemoeilijken.

Tachtig grotere regio-omroepen

Volgens het kabinet staat het werk van lokale omroepen onder druk en lukt het hen niet altijd hun publieke taken goed te vervullen. Met het wetsvoorstel wil de regering de sector daarom herstructureren: de financiering gaat van gemeenten naar het rijk, het aantal lokale omroepen wordt teruggebracht tot tachtig grotere regio-omroepen, en de procedure voor aanwijzing van lokale publieke omroepen wordt herzien. De Stichting Nederlandse Lokale Publieke Omroepen (NLPO) moet fungeren als samenwerkings- en coördinatieorgaan voor deze omroepen. De invoering van het nieuwe stelsel stond gepland voor 2027, maar is uitgesteld naar 2028.

Schaalvergroting

De regering verwacht dat landelijke bekostiging en schaalvergroting de lokale onafhankelijke journalistiek ten goede komen. Die verwachting is echter onvoldoende onderbouwd, stelt de Raad van State. Uit de toelichting blijkt volgens de adviseur niet dat de maatregelen daadwerkelijk leiden tot een toereikende financiering die de publieke functies van de omroepen versterkt. Bovendien waarschuwt de Raad van State dat grotere omroepen juist verder van de lokale gemeenschap komen te staan, wat het uitvoeren van hun taak kan bemoeilijken.

Ook het wettelijke maximum van tachtig omroepgebieden is volgens de Raad van State te rigide. Als blijkt dat een regio te groot is of onvoldoende een eigen identiteit heeft, moet het opknippen van een gebied mogelijk blijven.

Inhoud media-aanbod

Daarnaast neemt met het wetsvoorstel de afstand tussen lokale publieke omroepen en gemeenten toe. De adviesrol van de gemeenteraad bij de aanwijzing van nieuwe omroepen wordt aangepast en ook de NLPO krijgt een adviserende taak. Beide partijen adviseren het Commissariaat voor de Media straks op basis van een eigen set criteria.

Een belangrijk uitgangspunt is dat de gemeenteraad niet adviseert over aspecten die raken aan de inhoud van het media-aanbod. Tegelijkertijd vindt de regering dat de lokale binding van omroepen onder het nieuwe stelsel van groot belang blijft. Volgens de toelichting adviseert de gemeenteraad daarom over de lokale binding tussen een aanvrager en het lokale verzorgingsgebied, terwijl criteria die raken aan de inhoud van het voorgenomen media-aanbod bij de NLPO worden belegd.

Lokale binding

De Raad van State ziet het belang van de onafhankelijkheid van het publieke media-aanbod, maar betwijfelt of de voorgestelde criteria de lokale binding voldoende borgen. Zo vallen onderwerpen als de manier waarop een omroep de geografische en sociaal-culturele diversiteit wil bedienen, en hoe het aanbod zichtbaar en vindbaar wordt, volledig onder de verantwoordelijkheid van de NLPO. Dat zijn volgens de Raad echter ook aspecten die relevant zijn voor het beoordelen van de lokale verankering van een omroep. De toelichting maakt volgens de Afdeling advisering onvoldoende duidelijk waarom deze criteria zó zeer met inhoud gemoeid zouden zijn dat de gemeenteraad daarover niet zou kunnen adviseren.